Page Text
________________
• पार्श्वस्थदेशनोपदर्शनम् •
१२९ સુહુર્જી || ૯ (વૃવ.મ.૩૬ ૦ ૭ નિ.મા.૨૬૪૧) રૂત્યાદ્રિના ગૃહત્યાતો | ___ अत्र हि संविग्नभावितान् प्रति द्रव्यादिकारणेष्वशुद्धस्यापि व्युत्पादनं, पार्श्वस्थभावितान् प्रति च शुद्धोञ्छविधेरेव तत्सार्थकमिति लभ्यते, इतरत्तु पिष्टपेषणतुल्यमिति ।।२९।। येषां श्राद्धानां पुरत एषणादोषाः कथ्यन्ते ते द्विधा - संविग्नभाविता लुब्धकदृष्टान्तभाविताश्च । संविग्नैः = उद्यतविहारिभिर्भाविताः संविग्नभाविताः । ये तु पार्श्वस्थादिभिर्लुब्धकदृष्टान्तेन भावितास्ते लुब्धकदृष्टान्तभाविताः । कथम् इति चेद् ? उच्यते - ते पार्श्वस्थाः श्राद्धानित्थं प्रज्ञापयन्ति - यथा कस्यापि हरिणस्य पृष्ठतो लुब्धको धावति, तस्य च हरिणस्य पलायनं श्रेयः, लुब्धकस्यापि तत्पृष्ठतोऽनुधावनं श्रेयः, एवं साधोरप्यनेषणीयग्रहणतः पलायितुमेव युज्यते, श्रावकस्यापि तेन तेनोपायेन साधोरेषणीयमनेषणीयं वा दातुमेव युज्यते इति । इत्थं द्विविधानामपि श्राद्धानां पुरतः शुद्धं = द्वाचत्वारिंशद्दोषरहितं यदुञ्छमिवोञ्छं स्तोकस्तोकग्रहणात् 'शुद्धोञ्छम्' उत्सर्गपदमित्यर्थः तत् कथयन्ति । किं सर्वदैव ? न इत्याह - 'मुक्त्वा क्षेत्र-कालौ भावं च' इति क्षेत्रं = कर्कशक्षेत्रमध्वानं वा, कालं = दुर्भिक्षादिकं માવં' = સ્નાનત્વરિ પ્રતીત્વ તે શ્રાદ્ધ: વિષ્યિપવામાં પ્રાન્ત ૯ (વૃક.મી.૭૬૦૭) તિ बृहत्कल्पभाष्यवृत्तिकारः ।।
इतरत्तु = संविग्नभावितान् प्रति शुद्धोञ्छविधिप्रतिपादनं पार्थस्थभावितान् प्रति च द्रव्यादिकारणेष्वशुद्धस्यापि व्युत्पादनं तु पिष्टपेषणतुल्यं = निरर्थकं, पार्श्वस्थभावितानामुन्मार्गनायकञ्चेति ।।२/२९ ।। જીવોને દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભાવ છોડીને શુદ્ધ ગોચરી વિધિ સાધુ બતાવે.”
અહીં સંવિગ્નભાવિત બાલ જીવોને દ્રવ્યાદિ કારણે અશુદ્ધ ગોચરી વહોરાવવાનું પણ સમર્થન કરવું પડે. દા.ત. ગમે તે સંયોગમાં સાધુઓને શુદ્ધ નિર્દોષ ગોચરી જ વહોરાવાય” આવી એકાન્તમાન્યતાવાળા સંવિગ્નભાવિત અપરિણત બાલ જીવો લાંબો વિહાર કરીને મોડા આવેલા તથા શ્રમિત, બાલ, વૃદ્ધ, ગ્લાન સાધુઓને આવશ્યકતા હોવા છતાં અને નિર્દોષ ગોચરી ન મળવા છતાં તેમ જ ગામમાં અન્યત્ર પણ નિર્દોષ ગોચરી મળવાની અશક્યતા જાણવા છતાં અશુદ્ધ ગોચરી તેવા સાધુ ભગવંતને વહોરાવવા તેઓ તૈયાર ન થાય તો તેવી સ્થિતિમાં “અપવાદમાર્ગે કટોકટીના સંયોગમાં અશુદ્ધ ગોચરી વહોરાવવામાં લાભ થાય એવું જણાવવું પડે. પાસત્થાઓથી ભાવિત જીવોને તો શુદ્ધ ગોચરીવિધિ બતાવવામાં જ સાર્થકતા રહેલી છે. તેને અપવાદમાર્ગે દોષિત ગોચરી વહોરાવવાની વાત કરવી એ તો પિષ્ટપેષણ જેવું જ થાય.(૨/૨૯)
વિશેષાર્થ - સંવિગ્ન સાધુઓ સ્વયં નિર્દોષ ગોચરી વહોરે છે અને સામાન્ય નિયમ મુજબ સૌપ્રથમ ઉત્સર્ગમાર્ગ બતાવવાની શાસ્ત્રવિધિ હોવાથી સંવિગ્ન સાધુથી ભાવિત થયેલ બાલ જીવો “સાધુને નિર્દોષ ગોચરી જ ખપે, સાધુને નિર્દોષ જ ગોચરી વહોરાવવામાં શ્રાવકોને લાભ થાય’ આવી પક્કડવાળા હોવાથી અવસરોચિત અપવાદમાર્ગ બતાવવા સૌપ્રથમ તેને ઉત્સર્ગ માર્ગ બતાવી વિશ્વાસ સંપાદન કરી અપવાદમાર્ગ બતાવવો. અહીં સંવિગ્નભાવિતને નિર્દોષગોચરીવિધિ જણાવવાનું કહ્યું તે “યથાસચિશ્રાવણ' સમજવું. તથા ત્યાર બાદ અપવાદમાર્ગદર્શન એ “અજ્ઞાતનયકથન” સમજવું.
પાસત્થા સાધુ તો શિથિલ આચારવાળા હોવાથી શ્રાવકોને ગોચરીવિધિમાં લુબ્બકદષ્ટાન્ત જણાવે છે. લુબ્ધક એટલે શિકારી. શિકારી હરણની પાછળ પડે ત્યારે હરણ માટે ભાગવું-પલાયન થવું તે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004938 |
| Book Title | Dwatrinshada Dwatrinshika Prakran Part 1 |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Andheri Jain Sangh |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 478 |
| Language | Gujarati, Sanskrit |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 11 MB |