________________
૧૨
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર શ્રીમદ્દનાં શુભ લગ્ન સં. ૧૯૪૪ મહા સુદ ૧૦ને રોજ થયાં હતાં.
તેમના જેવા મૂળથી વિચારવાન પુરુષે, પુખ્ત વયે પહોંચી લગ્નની જવાબદારી સ્વીકારી એ કઈ મનોદશામાં, એ એમની જીવનસાધનાની દષ્ટિએ જાણવા મળે, તો સૌ જીવોને એ હકીકત ખૂબ ઉપયોગી થઈ પડે. પણ એ બાબત વિશે તેમણે જે થોડુંઘણું લખ્યું છે એ ઉપરથી પૂરેપૂરું તારણ કાઢવું શક્ય નથી. લગ્ન પહેલાંના વર્ષમાં તેમણે લખ્યું છેઃ ‘‘કુટુંબરૂપી કાજળની કોટડીના વાસથી સંસાર વધે છે. ગમે તેટલી તેની સુધારણા કરશો તોપણ એકાંતથી જેટલો સંસારક્ષય થવાનો છે તેનો સોમો હિસ્સો પણ તે કાજળગૃહમાં રહેવાથી થવાનો નથી. કષાયનું (મલિન વૃત્તિઓનું) તે નિમિત્ત છે, મોહને રહેવાનો અનાદિકાળનો પર્વત છે.'' અને સં. ૧૯૪૪માં તેઓ ગૃહસ્થાશ્રમમાં પ્રવેશે છે.
આમ તો શ્રીમદ્ ગૃહસ્થાશ્રમમાં પ્રવેશ્યા પરંતુ સાથે સાથે તેઓ તીવ્ર આત્મમંથનમાંથી પણ પસાર થતા હતા. ત્યાગ, વૈરાગ્ય તથા તત્ત્વજિજ્ઞાસા તેમનામાં એટલા જ જરથી જાગ્રત થતાં જતાં હતાં. તેમની વેદના પોતાની જીવનિકામાં દર્શાવતાં તેમણે લખ્યું છેઃ
“ત્યાં આવ્યો રે ઉદય કારમો, પરિગ્રહ કાર્ય પ્રપંચ રે; જેમ જેમ તે હડસેલીએ, તેમ વધે ને ઘટે એક્ટર રે !'' આ સ્થિતિમાં તેમનું આત્મમંથન પરાકાષ્ઠાએ પહોંચે છે. આમ તો ઉદય કર્મ ભગવાન મહાવીરને પણ ભોગવવાં પડ્યાં તેમ સર્વને વેદવાં જ પડે છે. અજ્ઞાનીઓ મોહભાવે, બંધભાવે વેદે છે, ત્યાં જ્ઞાનીઓ નિર્જરાભાવે વેદે છે.
