________________
૩૬૦
वा निमित्त वा वित्तिए वा, कप्पर से अप्पवुट्ठिकार्यसि संतरुत्तरंसि गाहावइकुलं भत्ताए वा पाणाए वा निक्खमित्तए વા વિત્તિત્તવુ વા ॥ ૨૩૬॥
કલ્પસૂત્ર
અર્થ : વર્ષાવાસમાં રહેલા પાત્રધારી ભિક્ષુકને અવિચ્છિન્ન ધારા ( વગ્યારિય વુદ્ભિકાયંસિ ) ૧૩ વરસાદ વરસી રહેલ હોય ત્યારે ભાજન અને પાણીના માટે ગૃહપતિના કુળ તરફ જવું કલ્પતું નથી અને પ્રવેશ કરવાનુ કલ્પતું નથી, ઘેાડી વર્ષા (અલ્પ વર્ષા ) વરસી રહેલ હોય ત્યારે અંદર સુતરાઉ વસ્ર અને તેના ઉપર ઉનનું વસ્ર આઢીને રજોહરણ અને પાત્રને કપડાંથી ઢાંકીને ભાજનને માટે અથવા પાણીને માટે ગૃહપતિના કુળ તરફ નીકળવું કે પ્રવેશ કરવા લ્યે છે.
વિવેચનઃ પ્રસ્તુત પાઠમાં શેરદાર વરસાદ અવિચ્છિન્ન ધારાથી વરસી રહેલ હાય તે સમયે ભિક્ષા માટે જવાનેા નિષેધ કરેલ છે અને આગળ હળવા વરસાદમાં જવામાં અનુમતિ આપી છે. પાઠમાં સંતત્તરસિ શબ્દ આવેલ છે. આ શબ્દ આચારાંગ૪ અને ઉત્તરાધ્યયન ૫ માં પણ મળે છે પરંતુ ત્યાં પ્રકરણ અનુસાર ટીકાકારોએ બીજે અથ કરેલ છે, અહીંયા કલ્પસૂત્રના ચૂર્ણિકાર અને ટિપ્પણકારોએ બીજો અર્થ કરેલ છે: (૧) સુતરનુ વજ્ર ( ૨ ) રોહરણ અને (૩) પાત્ર તથા ઉત્તર શબ્દના બે અર્થ કરેલ છે (૧) કામળી અને (૨) ઉપર આઢવાનુ ઉત્તરીય વસ્ર. ૧૬ સારાંશ એ છે કે હલકા વરસાદમાં અંદર સૂતરનું વજ્ર અને ઉપર ઉનનું વસ્ર આઢીને ભિક્ષા માટે જાય. આધુનિયુક્તિ, ધસંગ્રહ વૃત્તિ અને યોગશાસ્ત્ર સ્નાપજ્ઞવૃત્તિ ખ માં પણ પ્રસ્તુત પરંપરાના ઉલ્લેખ કરેલ છે, પરંતુ આચારાંગમાં તિવ્રવેસીય વાસ વાસમાળ પેઢા' દ્વારા ોરદાર વર્ષામાં જવાને નિષેધ કરેલ છે. દસવૈકાલિકમાં પણ ‘ન રેન્નવાસે વસંતે' પાઠમાં સ્પષ્ટ રૂપમાં વરસાદ વરસતી વખતે ભિક્ષા માટે જવાનેા નિષેધ છે, અગસ્ત્યસિ હસ્થવિર ૨ જિનદાસ મહત્તર ૧૩ અને આચાર્ય હરિભદ્રે પણ તેમની અને ટીકામાં બતાવેલ છે કે ભિક્ષાના કાળ થતા જો વરસાદ થઇ રહેલ હાય તા ભિક્ષુક
૧૬
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
