________________
કલ્પસૂત્ર
૨૫૦
અર્થ: વર્ષાવાસમાં રહેલાં કેટલાંએ શ્રમણને પહેલેથીજ એ રીતે કહેવામાં આવેલ હોય કે “હે ભગવન! તમે બીજાઓને પણ આપો અને સ્વયં પણ લો ત્યારે તેને તે રીતે બીજાઓને આપવાનું અને પોતાને લેવાનું કહ્યું છે. મુલ્હા
वासावासं पज्जोसवियाणं नो कप्पइ निग्गंथाण वा निग्गंथीणं वा हट्ठाणं आरोग्गाणं बलियसरीराणं इमाओ नवरसविगईओ अभिक्खणं अभिक्खणं आहारित्तए, तं जहा-खीरं दहिं नवणीयं सप्पिं तिल्लं गुडं महुं मज्जं मंसं ॥२३॥
અર્થ: વર્ષાવાસમાં રહેલા નિર્ગથ અને નિગ્રંથીઓ રૂષ્ટપુષ્ટ હોય, નિરોગી હોય, બળવાન દેહવાળા હોય તેમને આ નવ રસ વિકૃતિઓ વખતોવખત ખાવાનું ક૫તું નથી તે જેમ કે: (૧) ક્ષીર-દૂધ (૨) દહીં (૩) માખણ (૪) ધી (૫) તેલ (૬) ગોળ (૭) મધું (૮) મદ્ય (૯) માંસ.
વિવેચનઃ આગમ સાહિત્યમાં દૂધ, દહીં વગેરેને કયાંક વિકૃતિ દક કહેવામાં આવેલ છે અને ક્યાંક “રસ’ કહેલ છે. આ દૂધ, દહીં વગેરે વિકાર વૃદ્ધિ કરે છે તે કારણે તેનું નામ વિકૃતિ છે. પ્રસ્તુત સૂત્રની માફક સ્થાનાંગમાં પણ નવ વિકૃતિઓનું વર્ણન છે. ધ સ્થાનાંગમાં તેલ, ધી, વસા (ચરબી) અને માખણને સ્નેહ વિકૃતિ પણ કહેલ છે અને આગળ ચાલતાં મધ, મધ માંસ અને માખણને મહા વિકૃતિ પણ કહેલ છે. છ વિકૃતિ ખાવાથી મોહન ઉદય થાય છે. જે તે કારણે તેને વખતોવખત ખાવાનો નિષેધ કરવામાં આવ્યો છે. મદ્ય માંસ આ બે વિકૃતિઓ અને નવસા–ચરબી) અભક્ષ્ય છે. કેટલાક આચાર્ય મધ અને માખણને પણ અભક્ષ્ય માને છે અને કેટલાક આચાર્ય મધ અને માખણને વિશેષ પરિસ્થિતિમાં ભક્ષ્ય પણ માને છે. જે વિકૃતિઓ ભક્ષ્ય છે તે વિકૃતિઓને ફરીફરીને ખાવાને નિષેધ કરવામાં આવે છે. મદ્ય અને માંસ તો શ્રમણને માટે સર્વથા ત્યાજ્ય જ છે તેથી તેને ખાવાને પ્રસંગ જ ઊઠી શકતો નથી,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
