Page Text
________________
પહેલાની ભૂમિકા માટે વેલાના રક્ષણ માટે જેમ વાડ છે તેમ બાહ્યતપ છે. અત્યંતર તપથી કર્મક્ષયની ભૂમિકા પરિપકવ થાય છે ત્યારપછી ધ્યાન અને કાયોત્સર્ગ દ્વારા સાચી નિર્જરા થાય છે. તપસા નિર્જરાય.
છ બાહયતપ : બાહયપણે થતા તપ જે કર્મને તપાવે.
(૧) અનશન : વાસ્તવમાં આહારની આવશ્યકતા લાગે નહિ તે અનશન. મર્યાદાના સમય માટે ચારે આહારનો ત્યાગ તે અભ્યાસ છે. જે અંતસમયે સંલેખનાના ભાવ સુધી પહોંચાડે.
(૨) ઉણોદરિ : મર્યાદિત માત્રામાં આહાર લેવો.
(૩) વૃત્તિસંક્ષેપ : આહારની લોલુપતા ઘટાડી, વસ્તુઓ પરિમિત સંખ્યામાં ગ્રહણ કરવી જેથી સાધનામાં રૂર્તિ રહે.
(૪) રસત્યાગ : આહારની લોલુપતા ઘટાડવા પ્રમાદ થાય તેવા ભારે આહારનો ત્યાગ કરવો. (વિગઈ ત્યાગ) જેથી સ્વાધ્યાય, ધ્યાન સરળતાથી થાય.
(૫) સંલિનતા : આહારનાં સંયમથી શરીરની આસનસ્થ રહેવાની ક્ષમતા કેળવવી. પદ્માસન વગેરેથી અંગોપાંગ સંકોચવા તે સંયમમાં સહાયક છે. રાગાદિભાવનો સંકોચ કરવો.
(૬) કાયકલેશઃ શરીર સાધનાને અનુરૂપ બધી મુદ્રાઓ અને ક્રિયાઓ સ્વસ્થતાથી કરી શકે તેવી ક્ષમતા કેળવવી. પ્રતિકૂળતામાં સમતા રહે. લોચાદિકમાં સ્વસ્થતા રહે.
છ અત્યંતર તપ અંતરને ક્યાય, વિભાવ, પરભાવથી સ્વચ્છ રે.
(૧) પ્રાયશ્ચિતઃ સંયમજીવનમાં સૂક્ષ્મ નિરીક્ષણ કરવું. કયાંય દોષ છૂપાઈને રહે નહિ. જે દોષ થાય તેનું ગુરુજનો પાસે પ્રાયશ્ચિત લેવું. જેથી કષાયભાવ શાંત થાય.
(૨) વિનયઃ ગુરુજનો પાસે વિનમ્ર બનો. જયાંથી જ્ઞાનાદિ મેળવવા છે ત્યાં આદર, સેવા, આજ્ઞાપાલન અત્યંત જરૂરી છે.
(૩) વૈયાવચ્ચ : ધ્યાન, સ્વાધ્યાય, તપ, સંયમ જીવન માટે અત્યંત જરૂરી છે તેમ ગુરુજનો કે ગ્લાનની સેવા અત્યંતર તપ-સાધનાનું એક અંગ છે. રાગ દ્વેષ મંદ થવાનો હેતુ છે.
(૪) સ્વાધ્યાય : વ્યવહાર અપેક્ષાએ પાંચ ભેદ છે. મૂળ હેતુ સ્વનું અધ્યયયન છે. સ્વાધ્યાય એવા પ્રકારે થાય કે ઉપયોગને અંતરમાં જોડે જેમાં અંતર્મુખતા કેળવાય. પ્રશમરતિ
નવતત્ત્વનું ચિંતન
૧ ૪૫ For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004899 |
| Book Title | Granthtraya Anushilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sunandaben Vohra |
| Publisher | Sunandaben Vohra |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 298 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 15 MB |