________________
અલિ–પતંગ–મૃગ-મીન-ગજ, એક એક રસ આંચ; ૮૭
તુલસી તિનકી કેન ગત, જાકુંચ વ્યાપત પાં. સૌરીપુર જવાની સડક ત્યાંથી જ છે. પ્રવેશદ્વારની ઉભય બાજુ પર મોટી સરાઈઓ છે. ડાબા હાથે જતાં જે ઊંચે દરવાજે છે, તે પર ચઢતાં જ નજર સામે સંગેમરમરનું બાંધેલું, સુંદર કારીગરીવાળું, સફેદ દૂધ કે રૂની પુણી જેવું જે આલીશાન મકાન, ફરતા ઊંચા મિનારા, સામે તેવા જ વર્ણના આરસના હેજ અને એમાંનાં ફુવારા, વળી એની બંને બાજુ આડાશ જોડે વાતો કરવા ઊંચા ઊગેલાં સરૂના લીલા-કુજાર વૃક્ષો દેખાય છે, એ આખું ય દશ્ય પ્રેક્ષકને ઘડીભર મેહિત કરી દે છે. એટલું જ નહિ પણ બાદશાહ શાહજહાનને રાજ્યકાળ સ્મૃતિપટ પર તાજો કરાવે છે. મુમતાજ બેગમ સહના પ્રેમનું આ સ્મારક તેના મૃત્યુ (સં ૧૩૬૧) બાદ ઊભું કરાવેલું છે. માનવ હૃદય પર અનેરી છાપ પાડે છે. જાણે એકાદી ભેગભૂમિમાં ન વિહરતા હેઈએ તેવો ખ્યાલ આવે છે. પણ પગથિયા ચઢી કારીગરીવાળા જાળીઓ જોતાં જ્યાં વચમાં પહોંચીએ કે તરત જ ભાવના બદલાય છે. નજર સામે એ પ્રેમી દંપતીની કબર પડે છે. નીચેના ભૂમિગૃહમાં પણ તેમજ છે. પૂર્વે એ પર હીરા માણેક જડેલાં ને ચાંદીના કમાડ હતાં એમ જનશ્રતિ સંભળાય છે પણ આજે તે એમાંનું કંઈ નથી. આમ છતાં ઊંચા મિનારા, વચલે ઘુમટ ને પાછળની બાજુ પરની લાંબી અગાશી પર બેસી સામે વહેતી કાલિંદીના દર્શન એ તો આજે પણ પૂર્વકાળ જેટલાં જ આનંદદાયી છે. ફરતાં બીજાં પણ મકાનો છે, ને ઝાડ-પાનનો પાર નથી, છતાં આત્મવિહુણ દેહ જેવું શૂન્ય છે. જે મશહૂર સ્મારક, પ્રતિદિન વીસ હજાર કારીગરે રેકી, કરડે ખચ ૧૬ વર્ષ પૂર્ણ કરવામાં આવ્યું છે, એ આજે જગતભરના મુસાફરનું આકર્ષણ બને તેમાં શી નવાઈ? ચાંદનીમાં આની શોભા એર ખીલી ઊઠે છે. આમ છતાં આની પાછળ કંઈક કાળે ઈતિહાસ છે, એમ શોધકે જણાવે છે. એ હિસાબે દેલવાડા–આબૂનાં મંદિરનો આંક અવશ્ય વધી જાય, કેમકે એની પાછળનો ઈતિહાસ સુવર્ણાક્ષરે ધાયેલ છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
