________________
ધ્યાન રાખી દિલમાં, કર્યો ને પ્રભુ પર નેહ,
પર ઉપકાર કર્યો નહિ, જન્મ ગુમાવ્યો એહ. તેની કબર ત્યાં જ છે. મકાનની બાંધણી સરખી જાતના હજ, અટારી ને મિનારાવાળી છે. ત્રણ મજલાના આ બુરજ ને ઝરૂખાવાળા આલિશાન ભવનમાં જવા આવવાના માર્ગે ભુલામણુંવાળા છે. આ મેગલાઈ કાળની ને વિલાસગ્ન જીવનવાળી બેગમેની યાદદાસ્ત તાજી થાય છે. (૫) નિઝામુદ્દીન–જ મકબરો અને કબરવાળું આ પણ એક જૂનું સ્થાન છે (૬) હુમાયુની કબરસફદરજંગ જેવું મકાન છે તે વિશાળ છતાં બાંધણીમાં ઉતરતું: કારીગરીના નમૂનારૂપ નેકસીદાર સંગેમરમરની જાળીઓ મધ્યે હુમાયુની કબર છે. (૭) પુરાણો કિલ્લોતૂટેલા કોટના આ ખંડિયેર આગળ આજે તો કાગડા ઊડે છે. એ સામે છેડે દૂર નવું દિહી નવી સામગ્રીથી હાસ્ય કરે છે ! અહીં પાંડવ દ્રૌપદીના જીવનની યાદી આપતાં સ્થાને દર્શાવાય છે. એ તો કેવળ સંભારણું, છતાં અસલ દિલ્લી અહીં હવા સંભવ છે. (૮) જુમા મરદ, લાલ પત્થરનું ને ઊંચા પગથિયાવાળું આ સ્થાન બજારના છેડા તરફ છે. જોવા માટે ૦–૧–૦ ફી છે. (૯) લાલ કિલ્લો જુમા મસીદથી એક ચઢાવો લેતાં જ આ સ્થાનનો કિલ્લો ને દરવાજો દેખાય છે. જેવાની ફી ૦-૨–૦ વ્યક્તિ દીઠ છે. બહારના ભાગમાં મીલીટરી સેજરોનું રહેઠાણ છે. લગભગ ત્રીજે દરવાજેથી અંદર જતાં જે સ્થાનો નજરે ચઢે છે તે મુગલાઈ યુગની યાદ આપે છે ને સુરૂપ રમણીઓ સહ એ બાદશાહોએ ભાણેલા વિલાસની ઝાંખી કરાવે છે. સંગેમરમરના એ મકાનો આજે પણ પ્રેક્ષકનું મન આકર્ષે છે. દિવાને આમનું મયૂરાસન છે કે આજે તે રહ્યું નથી, છતાં દિવાલમાં મોર, પોપટની કારીગરી, છતમાંના વેલબુદા આદિ રૂપે રજૂ થતું ચિત્ર ભૂતકાળની મહત્તા પૂરી રહ્યું છે. એવી જ રીતે શ્રાવણ-ભાદર, હમામખાના, યમુના દર્શન અટારી, હીરામહાલ, દિવાને ખાસ અને અન્ય આરામગૃહ દર્શનીય છે. એમાં દિવાને ખાસની જગ્યામાંથી–પાંદડી ને કૂલમાં જે મીનાકારી કામ કરવામાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
