________________
गुजराती भाषानी उत्क्रान्ति
तेमांथी अहीं केटलांक पद्यो लीधेलां छे अने बीजां तेमना छंदोनुशासनमाथी अवतारेलां छे. व्याकरणनां पद्योमा हेमचंद्रे पोते रचेलां केटलां अने बीजानां रचेलां पण तेमणे संग्रहेलां केटलां एवो विभाग करवो जोईए ए खरं पण कयुं पद्य कोणे रचेलुं छे एवो निर्णय करवो हाल तुरत कठण छे. वळी, एमां हेमचंद्रे पोते ज बनावेलां केटलां पद्यो छे ते पण स्पष्टपणे जणातुं नथी. छतां ए पद्योमा हेमचंद्रनां पोतानां पद्यो नथी ज एम पण कही शकाय एवं नथी.
छंदोनुशासनमां उदाहरणरूपे दर्शावेलां पद्योमा केटलांक संस्कृत भाषामय छे, केटलांक साधारण प्राकृतनां छे अने केटलांक हेमचंद्रनी पोतानी मातृभाषानां छे. ए बधां त्रिविध पद्यो हेमचंद्रे पोते न बनावेलां होय एवं कांई नथी. परंतु ए पद्योमां राजा सिद्धरांजे अने कुमारपाळ संबंधी जे केटलांक पद्यो छे ते अने बीजां संयम वा जैनधर्मने लगतां जे पद्यो छे ते तो हेमचंद्रनां पोतानां कही शकाय एवां छे. वळी, ए पद्योमा जे बीजां अनेक पद्यो रतिरसने लगतां छे ते पण हेमचंद्रनां पोतानां नथी एम केम कहेवाय ? रतिरसने लगतां पद्यो कदाच लोकप्रचलित पण होई शके, एथी एमना कर्ता विशे कोईनुं चोकस नाम न कल्पी शकाय. अहीं तो ए अनेक प्रकारना भाववाळां मातृभाषामय पद्योने उदाहरण रूपे मूकेलां छे. कुमारपाळ चरितना आठमा सर्गमा १४ थी ८३ सुधीनां स्वभाषामय पद्योमां श्रीहेमचंद्र कुमारपाळने उपदेश आपेलो छे अने ते बधां पद्यो तेमनां पोतानां ज छे. एमांनां थोडांक पद्यो तो आगळ जणावी गयो छु.
२५९ जे पद्यो राजाओने लगतां छे ते बधां छंदोनुशासनमांथी लीधेला -आ साथे आपेला-उतारामां 'राजा' शब्दथी सूचित कर्यां छे.
२६० 'प्राकृतद्याश्रय' नुं बीजं नाम 'कुमारपाळचरित' छे.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
