________________
પિકિ ની શ્રી બૃહદ જૈન થોક સંગ્રહ
અશુદ્ધ બે ભેદ, સામાન્ય સાથે વિશેષ માને. ૪નિક્ષેપા, ત્રણે કાળની વાત માને.
(૪) જુસૂત્ર નય – ભૂત, ભવિષ્યની પર્યાયોને છોડી માત્ર વર્તમાન, સરળ, પર્યાયને માને. વર્તમાન કાળ, ભાવ નિક્ષેપ અને વિશેષને જ માને. જેમ સાધુ છતાં ભોગમાં ચિત્ત ગયું તેને ભોગી અને ગૃહસ્થ છતાં ત્યાગમાં ચિત્ત ગયું તેને સાધુ માને.
એ ચાર દ્રવ્યાસ્તિક નય છે. એ ચારે નય સમકિત, દેશવત, સર્વ વત, ભવ્ય, અભવ્ય બન્નેમાં હોય પણ શુદ્ધોપયોગ રહિત હોવાથી જીવનું કલ્યાણ નથી થતું.
(૫) શબ્દ નય – સરખા શબ્દનો એક જ અર્થ કરે. વિશેષ વર્તમાનકાળ અને ભાવનિક્ષેપને જ માને. લિંગભેદ ન માને. શુદ્ધ ઉપયોગને જ માને. જેમ કે શક્રેન્દ્ર, દેવેન્દ્ર, પુરેન્દ્ર, સુચિપતિ એ બધાને એક માને.
(૬) સમભિરૂઢ નય – શબ્દના ભિન્ન ભિન્ન અર્થને માને, જેમ શક્રસિંહાસન પર બેઠેલાને જ શક્રેન્દ્ર માને. એક અંશ ન્યૂન હોય તેને પણ વસ્તુ માની લે. વિશેષ ભાવ નિક્ષેપ અને વર્તમાન કાળને જ માને.
(૭) એવંભૂત નય – એક અંશ પણ ઓછો ન હોય એને વસ્તુ માને. શેષને અવસ્તુ માને. વિશેષ, વર્તમાનકાળ અને ભાવનિક્ષેપને જ માને.
જેમ અસંખ્યાત પ્રદેશ યુક્ત ધર્માસ્તિકાય દ્રવ્ય હોય તો જ તેને ધર્માસ્તિકાય માને. પણ ર-૪ પ્રદેશને ધર્માસ્તિકાય ન માને. આ નયવાળાની દૃષ્ટિ ફક્ત ઉપયોગ તરફ જ રહે.
જે નયથી જ એકાંત પક્ષ ગ્રહણ કરે તે નયાભાસ (મિથ્યાત્વી) કહેવાય છે. જેમ સાત આંધળાએ ૧ હાથીના અનુક્રમે દંતશૂળ, સૂંઢ,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
