Shokshaka Prakarana Part 1

SR No.: 004833
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Divya Darshan Trust
Publication Year: 2000
Total Pages: 240
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 22 MB

Page 65

... . .
.
11.1
बोधिस्वरूपविचारः *
य इह बालादिलोके प्रयुङ्क्ते : प्रवर्त्तयति सद्धर्मदेशनौषधं असौ नियमतो बोधिं जनयति ॥१/१६॥
॥ इति प्रथमं षोडशकम् ॥
कल्याणकन्दली भासं भासति । जाहे णं सक्के देविंदे देवराया सूहुमकायं णिहित्ता णं भासं भासति ताहे णं सक्के देविंदे देवराया अणव भासं भासति - [श.१६-उ.२-प्रश्न-८] इति व्याख्याप्रज्ञप्तिवचनानुपपत्तेः, संपातिमजीवादिविराधनाच । तदुक्तं निशीथचूप -> भासासमितीते असमियस्स असमंजसं भासमाणस्स मक्खिगातिसंपातिमाण मुहे पविसंताण वधो भवति, आदिग्गहणा. आउक्कायफुसिता सचित्तपुढविरतो सचित्तवाओ य मुहे पविसति - उद्दे.१०-भाग-३ पृ.१३८] । अत्र वर्षाकालापेक्षर जलस्पर्शादिसम्भवोऽभिमतः। असौ = यथाविधि शुद्धभावसम्पन्नः सद्धर्मदेशक: नियमतः स्वस्य परस्य च बोधि = जिनधर्म प्राप्तिं करोति = जनयति, 'बोधिलाभः प्रेत्य धर्मावाप्तिरुच्यते' इति आवश्यकनियुक्तिदीपिकाकारः [कार्योत्सर्गाध्य.] 'बोहिलाभो उपेच जिणधम्मसंपत्ति' इति सवाचारभाप्यकत् । --> बोधिं च प्रेत्य जिनधर्मप्राप्तिरूपां - [गा.४७] इ. श्राद्धदिनकृत्यवृत्ती देवेन्द्रसूरयः । बोधिर्जिनप्रणीतधर्मप्राप्ति: तत्त्वार्थश्रद्धानलक्षणसम्यग्दर्शनरूप' इति राजप्रश्नीयवृत्ती श्रीमलय गिरिचरणाः। 'बाधिं जिनोक्तधर्मावाप्तिलक्षणं' इति उत्तराध्ययनवृत्तिकृत् [भावविजयवृ.अ.३] । 'जिनधर्मप्राप्तिर्बोधिलाभोऽ. भिधीयते' इति ललितविस्तरापञ्जिकाकारः । अनेनानुबन्धशुद्भिः दर्शिता । तदक्तमन्यत्रापि --> न बोहिलाभा परमत्थि लाभो ।
- [ ] इति । स्वस्य सद्धर्मदेशनाफलं उत्तराध्ययने --> धम्मकहाए णं णिज्जरं जणयइ । धम्मकहाए णं पवयणं पभावेइ पवयणपभावे णं जीवे आगमिस्स भद्दत्ताए कम्मं निबंधइ - [अ.२९ सू.२५] इत्युक्तम् । परेषाश्च सद्भर्मदेशनाफलं सूत्रकृताङ्गे -> इह खल तस्स भिक्खुस्स अंतियं धम्मं सोचा णिसम्म उट्टाय वीरा अस्सिं धम्मे समुट्ठिता जे ते तस्स भिक्खुस्स अंतियं धम्मं सोचा णिसम्म सम्म उट्ठाणेणं उट्ठाय वीरा अस्सिं धम्मे समुवट्टिता ते एवं सञ्चोवगता ते एवं सव्वोवरता
वं सञ्चोवसंता, ते एवं सब्वत्ताए परिनिब्बुडे -२/१/६९१] इत्युक्तम् । पष्ठिशतकप्रकरणेऽपि --> सम्मत्तं सुद्धदेसणया <- [२२] इत्येवं प्रोक्तम् । इत्थञ्चैतत् फलितं यत् अधिकारिण: करुणैकबुद्धया शास्त्रसन्दर्शितरीत्या यथार्ह हेतु-स्वरूपानुबन्धशुद्धभावपरोपकारस्य द्रुतं सानुबन्धविशिष्टतरधर्मप्राप्तिफलकतया स्वाऽऽराधनामात्रापेक्षयाऽपि बलवत्त्वम् । अत एव कृत्स्नदशपूर्वविदादेर्जिनकल्पादिग्रहणमपि निषिद्धं शास्त्रे, तदुक्तं पञ्चवस्तुके --> एत्तो अ इमं एवं, जं दसपुल्वीण सुब्बई सुत्ने । एअस्स पडिसेहो, तयण्णहा अहिगगुणभावा ।।१५६६।। भक्तपरिज्ञाजिनकल्पादिलक्षणाभ्युद्यतविहारापेक्षयाऽपि विधिवत् साध्व्यादिपरिपालने धिकनिर्जराऽभिहिताऽधिकारिणः । तदक्तं निशीथचूर्णी -> अभजियविहारातो तस्स विधिपरियट्टणे बहुतरिया णिजरा <- नि.भा.गा.२४१५ - द्वितीयखण्ड-पृ.४२९] । अग्रेऽपि निशीथचूर्णी एव -> जिणकप्पट्ठियस्स जा णिजरा
संजतीओ अणुपालेंतस्स विउलतरा णिज्जरा - [उद्दे.१५ - सूत्र.१२ भाग ३-पृ.५३९] इत्युक्तम् । इति भावनीयं तत्त्वमेतत्पर्युपासितगुरुकुलैरिति शम् ॥१/१६।।
इति मुनियशोविजयविरचितायां कल्याणकन्दल्यां प्रथमपोडशक-योगदीपिकाविवरणम् ।
વિશે સધર્મદશનાસ્વરૂપ ઔષધનો પ્રયોગ કરે છે તે ધર્મદશક નિયમ જિનધર્મ પ્રાપ્તિસ્વરૂપ બોધિને ઉત્પન્ન કરે છે. [૧/૧૬]
વિશેષાર્થ :- ધર્મદશનાને આપવા માટે પ્રવચનકારે તેના અધિકારી બનવું જોઈએ. તથા અધિકારી બનવા માટે [૧] ધર્મદશનાનું સત્ય સ્વરૂપ શાસ્ત્રાનુસારે જાણવું જોઈએ. [૨] શ્રોતાની બાલ, મધ્યમ વગેરે કક્ષાને શાસ્ત્રોકત રીતે જાણવાની કુશળતા જોઈએ. [૩] શ્રોતાની ભૂમિકાને અનુરૂપ સદ્ધર્મદેશનાને પીરસવાની નિપુણતા જોઈએ. [૪] પ્રવચન પાછળ પ્રવચનકારનો માત્ર કરુણાગર્ભિત ભાવપરોપકારનો વિશુદ્ધ આશય હોવો જોઈએ. યશ-કીર્તિ-પ્રસિદ્ધિ વગેરેની પ્રાપ્તિની કામના કે સારા ગોચરી-પાણી-વશ્વ-પાત્ર મેળવવા વગેરે કોઈ મલિન આશય ધર્મદેશનાદાન પાછળ હોવો ન જોઈએ. [૫] જિનોકત મોક્ષમાર્ગના તાત્ત્વિક બોધ હોવો જોઈએ. આ પાંચ શરતનું પાલન થાય તો દેશના દ્વારા અવશ્ય સ્વ-પરને ભવાંતરમાં પાણ સાનુબંધ જિનધર્મપ્રાપ્તિ થાય. માટે દરેક ધર્મદશક મહાત્માએ ઉપરોકત પાંચ શરતનું પાલન કરવા તત્પર/સાવધાન બનવું જોઈએ. આ રીતે સધર્મપરીક્ષક નામે પ્રથમ પડશકનો विशेषार्थ पूरी थाय छे. [१/१६]
Jain Education Intemational