Page Text
________________
* प्रतिष्ठोत्तरकालीनविधिः ॐ स्वाभाविकगुणरूपत्वेनाऽल्पस्यापि बलीयस्त्वादौपाधिकप्रबलकर्मनाशक इति भावः । मन्त्रराट् = मन्त्रराज: परममजन-त्राणगुणवत्त्वात् । असङ्गश्च = सङ्गरहितश्च । आनन्दः, तद्धेतुत्वात् ।
ब्रह्म सत्यतपोज्ञाजरूपं तस्य रस: = आस्वादः चिन्त्यः = चिन्तनीयः तत्त्वज्ञानां मुष्टि: = अल्पेज 'बहुहितसङ्ग्रहः अयं = प्रतिष्ठागतो भावः ||८/१७|| एवं प्रतिष्ठाविधिं परिसमाप्य तच्छेषमाह -> 'अष्टा वित्यादि । अष्टौ दिवसान् यावत् पूजाऽविच्छेदतोऽस्य कर्तव्या । दानश्च यथाविभवं दातव्यं सर्वसत्त्वेभ्यः ॥८/१६॥
कल्याणकन्दली असङ्गः इत्यनेन लययोग संदर्शितः । आनन्दः इत्यनेन आनन्दयोगो दर्शितः ।
ब्रह्म सत्य-तपो-ज्ञानरूपं, यदुच्यते वल्मीकेन रामायणे -> सत्यमेकपदं ब्रह्म <- [१४/७] इति । यथोक्तं शतपथब्राह्मणे -> सत्यमेव ब्रह्म <- [२/१/४/१०] । तदुक्तं तैत्तिरीयाऽऽरण्यके -> तपो ब्रह्मेति <- [९/२] । यदुक्तं ऐतरेयाऽऽरण्यके -> प्रज्ञानं ब्रह्म - [२/६/१] । > सत्यं ज्ञानमनन्तं ब्रह्म - [२/२] इति तैत्तिरीयोपनिषद्वचनमप्यत्र संवदति । अर्हद्गीतायां मेघविजयगणिनाऽपि -> बृहत्वात् ब्रह्म सद् ज्ञानं तद् ब्रह्मार्हति केवलम् -- (२१५) इत्युक्तम् । > सत्यं ब्रह्म तपो ब्रह्म, ब्रह्म चेन्द्रियनिग्रहः -[ ] इत्यपि स्मर्तव्यमत्र । एवं सुखात्मकताऽपि ब्रह्मणोऽवगन्तव्या, यथोक्तं मैत्रायण्युपनिषदि -> यत् सुखं चात्मसाक्षिकं तद् ब्रह्म - [६/२४] । तस्य आस्वादः = स्वतादात्म्येन अपरोक्षानुभूतिः, इत्थमेव तत्त्वतो योगप्राप्तिः स्यात् । तदुक्तं तैत्तिरीयाऽऽरण्यके -> ब्रह्मैव सन् ब्रह्माऽप्येति - [२/२] । यजुर्वेदभाष्येऽपि -> न ह्यदेवो देवान् तर्पयितुमलम् <- [७/१- यजुर्वेदीय उव्वटभाष्य] इति प्रोक्तम् । अन्यत्रापि ->
भूत्वा देवं यजेत् <- [ ] इत्युक्तम् । एवं जीव-शिवयोरैक्ये एव योगपदप्रवृत्तिः तात्त्विकी स्यात् । यथोक्तं कुलार्णवतन्त्रेऽपि -> न पद्मासनतो योगो न नासाग्रनिरीक्षणम् । ऐक्यं जीवात्मनोराहोगं योगविशारदाः ।। [३०/९] - इति । अनेन राजयोगः प्रदर्शितः, द्वैताऽभानात् । यथोक्तं शिखासंहितायां -> राजयोगः स्यात् द्विधाभावविवर्जितः <- [५/१७] । अयमेव परो योगः प्रोच्यते, यथोक्तं दत्तात्रेयसंहितायां -> राजयोगश्च सर्वेषां योगानामुत्तमः स्मृतः
- [ए.४३९]। हठयोगस्याप्येतत्पर्यवसानत्वात् । अत एव स्वात्मारामेण हठयोगप्रदीपिकायां -> केवलं राजयोगाय हठविद्योपदिश्यते - [१/२] इति प्रोक्तम् । राजयोगस्य पञ्चदश भेदा इत्यन्ये, यदुक्तं योगेश्वरोदये -> ‘पञ्चदशप्रकारोऽयं राजयोगः शिवप्रदः' ।
चिन्तनीयः इत्यनेन ज्ञानयोगो द्योतितः । इत्थं नानातन्त्रसम्मतविविधयोगसङ्ग्रहात् तत्त्वज्ञानां अल्पेन श्रमादिना बहहितसङ्ग्रहः अयं प्रतिष्ठागतो भावः ॥८/१५||
मूलग्रन्थे दण्डान्वयस्त्वेवम् -> अष्टौ दिवसान् यावत् अविच्छेदतः पूजा कर्तव्या । सर्वसत्त्वेभ्यश्च यथाविभवं दानं दातव्यम् ।।८/१६॥ इयं कारिका धर्मसङ्ग्रहवृत्ति-श्राद्धविधिवृत्त्यादी [ध.सं.गा.६८ श्रा.वि.प्र.६ पृ.४१] समुद्धृता वर्तते ।।
उत्सर्गतः प्रतिष्ठाऽनन्तरं प्रतिदिनं जिनपूजायाः कर्तव्यता, तदक्तं धर्मरत्नकरण्डके -> विधाप्य विधिना श्राद्धः सुन्दरं
કું પ્રતિષ્ઠા સબંઘી ભાવના અનેક સ્વરૂપો કું ઢીડાર્ચ :- (નિજાત્મામાં વીતરાગતાનું સ્થાપન કરવા સ્વરૂપ) પ્રતિકાસંબંધી ભાવ એ અપાયોથી - દુઃખથી-પાપથી-સ્વાર્થથી બહાર નીકળેલ છે. (અર્થાત પાપ-દુઃખ-સ્વાર્થવૃત્તિથી રહિત છે.) એના વિશે અનેક પ્રયોજનો સિદ્ધ થયેલ છે. આ ભાવ નિજ, આત્મામાં જ રહે છે. મતલબ કે વીતરાગતા ભાવ એ સ્વાભાવિક ગુણસ્વરૂપ હોવાથી અલ્પ હોય તો પણ બળવાન હોવાના લીધે ઔપાધિક એવા પ્રબલ કર્મનો નાશક છે. (પાણીમાં = સ્વસ્થાનમાં રહેલ મગર મહાકાય બળવાન હાથીને પણ તાણી सपा समर्थ होय छे.) ४ मनन = शिंतन भने २०शनो एसडोपाधी प्रतिमा मंत्रास छे. ('मन्त्र' र 'मन्' અને “' ધાતુથી બનેલ છે, જેનો ક્રમશઃ અર્થ છે મનન અને રક્ષણ કરવું. પ્રસ્તુત પ્રતિષ્ઠા સંબંધી ભાવ એ શ્રેમ મનન અને શ્રેષ્ઠ રક્ષણનો કારક હોવાથી તેને શ્રેષ્ઠ મંત્ર = મંત્રોનો રાજા કહેવો વ્યાજબી છે.) તેમ જ તે સંગરહિત છે. આનંદનો હેતુ હોવાથી તેને આનંદ પણ કહી શકાય. તે સત્ય, તપ અને જ્ઞાનસ્વરૂપ બ્રહ્મતત્વનો આસ્વાદ છે. તેમ જ ચિંતનીય છે. તત્ત્વવેત્તા પુરુષોને માટે અલ્પ પ્રયત્ન બહુહિતનો = અનેક કલ્યાણનો સંગ્રહ છે. [૮/૧૫]
આ રીતે પ્રતિષ્ઠાવિધિને સમાપ્ત કરીને તેના અવશિષ્ટ કર્તવ્યને મૂલકારથી જણાવે છે.
ગાથાર્થ :- પ્રતિષ્ઠિત બિંબની આઠ દિવસ સુધી ખાડો પાડ્યા વિના પૂજા કરવી અને સર્વ જીવોને સંપત્તિ અનુસાર દાન ! साधू कोऽय. [८/१६] १. मुद्रितप्रती 'बहुहितसङ्गः' इत्यशुद्ध पाठः ।
Jain Education Intemational
For Private & Personal Use Only
| SR No. | 004833 |
| Book Title | Shokshaka Prakarana Part 1 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri |
| Author | Yashovijay of Jayaghoshsuri |
| Publisher | Divya Darshan Trust |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 240 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Religion |
| File Size | 22 MB |