Shokshaka Prakarana Part 1

SR No.: 004833
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Author: Yashovijay of Jayaghoshsuri
Publisher: Divya Darshan Trust
Publication Year: 2000
Total Pages: 240
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Religion
File Size: 22 MB

Page 164

ॐ गुरुपूजनस्वरूपमीमांसा * एवं गुरुसेवादि च काले सद्योगविघ्नवर्जनया । इत्यादिकृत्यकरणं लोकोत्तरतत्त्वसम्प्राप्तिः ॥५/१५।। एवं : विधिनैव 'गुरूणां धर्माचार्यप्रभृतीनां सेवा, तदादि आदिशब्दात् पूजनादिग्रहः, काले = अवसरे सद्योगाजां = शोभनधर्मव्यापाराणां स्वाध्याय-ध्याजादीजां विघ्नवर्जजया = विघातत्यागेज, विधेयमिति वाक्यशेषः । इत्यादीनां
- कल्याणकन्दली मूलग्रन्थे दण्डान्वयस्त्वेवम् -> एवं च सद्योगविघ्नवर्जनया काले गुरुसेवादि इत्यादिकृत्यकरणं लोकोत्तरतत्त्वसम्प्राप्ति: ॥५/१५॥ इयं कारिका पश्चाशकवृत्त्यादी २/३३] समुद्भूता । विधिना = सूत्रोक्तविधिवत् पुरुषाद्यपेक्षयेत्यर्थः । तदुक्तं मूलकारैः उपदेशपदे -> पुरिसंतस्सुवयारं अवयारं चप्पणो य णाऊणं । कुज्जा वेयावडियं, आणं काऊं निरासंसो - ॥२३७।। इति । अत एव भर्तहरिणाऽपि → 'सेवाधर्मः परमगहनो योगिनामप्यगम्यः' - [५८] इति नीतिशतके प्रोक्तम् । धर्माचार्यप्रभृतीनामिति । प्रभृतिपदेनोपाध्याय-तपस्व्यादिग्रहणम् । सेवा = आहारादिना वैयावृत्त्यं, यद्वा शरीरविश्रामणादिकं यथोक्तं योगदृष्टिसमुच्चये > आचार्यादिष्वपि ह्येतद्विशुद्धं भावयोगिषु । वैयावृत्त्यं च विधिवच्छुद्धाशयविशेषतः ॥२६॥ <- इति । न च वैयावृत्त्यस्य कायक्लेशरूपत्वात्कथं लोकोत्तरतत्त्वसंप्राप्तावुपयोग इत्याशङ्कनीयम्, विध्यादरादिपरिकलितस्य तस्य जिननामकर्माक्षेपकत्वात्, यदुक्तं उत्तराध्ययनसूत्रे -> वेयावच्चेणं तित्थयरनामगोत्तं कम्मं निबंधइ <- [२९/४४] इति । ___ पूजनादिग्रह इति । तदुक्तं योगदृष्टिसमुच्चये -> गुरवो देवता विप्रा यतयश्च तपोधनाः । पूजनीया महात्मानः सुप्रयत्नेन चेतसा ।।१५१॥ «- इति । मुख्यवृत्त्या साधूनां पूजनञ्चाऽत्र न नवाङ्गिवासचूर्णप्रक्षेपस्वरूपं न वा स्वर्णनाणकादिढोकनरूपं न वाऊरात्रिकादिलक्षणं, यथोक्तं योगशास्त्रे आन्तरलोकेष > अन्नादीनामिदं दानमुक्तं धर्मोपकारिणाम । धर्मोपकारबाह्यानां स्वर्णादीनां न तन्मतम् ।। दत्तेन येन दीप्यन्ते क्रोध-लोभ-स्मरादयः । न तत् स्वर्णं चरित्रिभ्यो दद्याचारित्रनाशनम् ।।<[३/८७/१-२] इति । किन्तु विशुद्धाऽन्न-वस्त्र-पात्र-प्रभृतिप्रदानात्मकं तत् बोध्यम् । > 'वसही- सयणासण- भत्त "पाण-'भेसज्ज- "वत्थ-“पत्ताई । जइवि न पज्जत्तधणो थोवा वि ह थोवयं देह ।। - [ ] इत्यष्टप्रकारदानैः यतीनां पूजनं उपदेशसारवृत्तावपि स्पष्टम् । तदुक्तं दशवैकालिकचूर्णौ अगस्त्यसिंहसूरीश्वरेणापि -> वत्थ-भत्तादिप्पदाणमुभयजोग्गं पूयणं
- [द.वै.चू.-पृ. २५५] । दर्शनशुद्धिप्रकरणेऽपि श्रीचन्द्रप्रभसूरिभिः -> बहुमाणं बंदणयं निवेयणा पालणा य जत्तेणं । उवगरणदाणमेयं गुरुपूया होइ विण्णेया ।।१६६।। <- इत्युक्तम् । प्रशंसायामपि पूजापदप्रयोगः प्रवर्तते-यथा दशवैकालिकचूर्णी -> गिहत्था वि णं पूयंति - 'अहो भट्टारओ अप्पमत्तो' <-- [द.वै.अ.चू.अ.५.उ.२.सू.४२ पृ.१३६] इति । श्रीजिनेश्वरसूरिभिः कथाकोपे -> पूण्इ साहुणो पराए भत्तीए, चउब्विहाहारेणं वत्थ-पत्त-कंबल-ओसह-भेसज्जाइणा ।। - [ ] इत्युक्तम् । श्रीजिनेश्वर-सूरिभि अष्टकप्रकरणवृत्तौ अपि -> गृणन्ति शास्त्रार्थमिति गुरवः = साधवः, तेषां पूजनं = भक्त-पान-वस्त्रपात्र-प्रणामादि-भिरभ्यर्चनं = गुरुपूजनं <- [अ.२४/गा.८ वृ.] इत्युक्तम् । उपदेशमालादोघट्टीटीकायामपि -> प्रौढप्रीतितरङ्गसङ्गि हृदयं वाणी गुणग्राहिणी, काय: कैतववन्द्यवन्दनकवान् दृश्चेष्टितालोचनम् । प्रायश्चित्त-पवित्रपालनविधिर्वस्त्रान्नपानाश्रयप्रावारप्रमुखदानमिति सत्पूजा गुरोर्गीयते ।।[उप.मा.२४०/दो.पृ.४२२] <- इत्युक्तम् । यथोक्तं पश्चकल्पभाष्येऽपि -> णाणे चरणे गुणकारगाणि आहारउवहिमादीणि । एतेण अणुण्णाता तहिं ठिताणं तु तो पूजा ।।१८९५|| <- इत्युक्तम् । -> आहाराईणि नाणाइणं गुणकारगानि त्ति तेन अणुनायं । तेसु पुण नाणाइसु ठियस्स पूया वि इच्छिज्जइ । जहा गणहारिस्सुक्कोसाहारोवहिमाईणं <- इति पञ्चकल्पचूर्णिकारः । उत्तराध्ययनवृत्तौ अपि -> यः पूजां = वस्त्र-पात्राऽऽहारादिभिः अर्चा नेच्छति - [१५/
મૂલકારશ્રી અન્ય સ્થાને પણ આ અતિદેશને બતાવે છે –
ગાથાર્થ :- આ રીતે સુંદર યોગોમાં વિદનના પરિહારપૂર્વક અવસરે ગુરુસેવા વગેરે કરવી - ઈત્યાદિ કર્તવ્યપાલન લોકોત્તરતન્તસંપ્રાપ્તિ छ. [4/14]
गुरुसेवा 80 ते 82वी ? दार्थ :- विपिपूर्व ॥ ५मायार्थ मेरे गुरुमगतीनी सेवा वगैरे ४२वी. मूग शोभा 'सेवादि' भाले पाहि५६ छ તેનાથી પૂજન વગેરેને સમજી લેવા. સેવા, પૂજન વગેરે અવસરે કરાય. તથા ગુરુદેવના સ્વાધ્યાય, ધ્યાન વગેરેમાં ખલેલ ન પડે તે રીતે સેવા કરવી જોઈએ. ‘કરવી જોઈએ? આનો ઉલ્લેખ મૂળ શ્લોકમાં નથી. પરંતુ ટીકાકારશ્રીએ અધ્યાહારથી તેનું ગ્રહણ १. ह. प्रती 'गुरूणां' इति पद नास्ति ।
Jain Education Intemational