________________
ઉs – ૯ : જેનશાસનનો પાયો સમજ્ય ! - 46 ---- ૧૨૯
સાત તત્ત્વો પૈકી જીવ અને અજીવ એ બે તત્ત્વો શેય છે. કોઈ કહે કે જાણવા યોગ્ય તત્ત્વનું આટલું બધું નિરૂપણ શું કામ ? એનો ઉત્તર એ જ કે જાણવા યોગ્યને યથાર્થ રીતે જાણ્યા વિના આશ્રવ રોકાય નહિ અને સંવર સ્વીકારાય નહિ, બંધથી બચાય નહિ અને નિર્જરાની કાર્યવાહી થાય નહિ અને તે કારણથી મોક્ષની પ્રાપ્તિ પણ ન થાય. સાતમાંથી “જીવ” તથા “અજીવ' એ બે તત્ત્વો શેય છે, “આશ્રવ” તથા “બંધ” એ બે તત્ત્વો હોય છે, “સંવર” તથા ‘નિર્જરા' એ બે તત્ત્વો ઉપાદેય છે ને “મોક્ષ એ સાધ્ય છે. આ જ કારણથી જીવ તથા અજીવને જાણી, આશ્રવ તથા બંધનો ત્યાગ કરી, સંવર તથા નિર્જરાનો સ્વીકાર કરવો તે મોક્ષને માટે જ છે.
જીવ-અજીવ ન જાણે અગર જાણ્યા બાદ આશ્રવને રોકે નહિ, બંધથી બચે નહિ, સંવરને સ્વીકારે નહિ, નિર્જરાની ક્રિયાને આદરે નહિ, તો મુક્તિ મળે તેમ નથી : માટે જીવ-અજીવ તત્ત્વો જાણ્યા બાદ કોઈની પણ શરમ રાખ્યા વિના, કોઈની પણ શેહમાં દબાયા વિના, એક મોક્ષ મેળવવાના જ આશયથી આશ્રવ તથા બંધથી બચવા માટે સંવર નિર્જરામાં પ્રયત્નશીલ થવું જ જોઈએ. સમ્યગ્દષ્ટિને સામે પૂરે જ તરવાનું છે !
લોકની સામે વિજય કરવામાં આવતાં અનુકૂળ-પ્રતિકૂળ ઉપસર્ગોમાં ટકાય ક્યારે ? ત્યારે જ કે તત્ત્વના અર્થમાં દઢ શ્રદ્ધા હોય. “શસ્ત્રપરિજ્ઞા', “લોકવિજય અને “શીતોષ્ણિકા’ એ પ્રતિપાદન કરેલા અર્થમાં ટકવાનું મૂળ જ સમ્યકત્વ છે. આ મૂળરૂપ સમ્યકત્વ ન હોય તો ગમે તેવા દેખાવના અહિંસકનો પણ ભરોસો નહિ, કારણ કે અહિંસાને લાત મારી કઈ વખતે તે ભયંકર હિંસક બને તે કહેવાય જ નહિ : એ લોકની સાથે કયારે ભળી જાય તે પણ કહેવાય જ નહિ : લોકનો અર્થ ભૂલતા નહિ : શબ્દાદિ વિષય અને રાગાદિ કષાય તે રૂપ લોક-લોકવિજયની તૈયારી થાય તેની સાથે જ વિપ્નોની પરંપરા પણ તૈયાર જ ! પ્રતિકૂળ ઉપસર્ગ વખતે તો હજીયે બચાય, પણ અનુકૂળ ઉપસર્ગ વખતે બચવું એ ઘણું જ મુશ્કેલ છે. એવા પ્રસંગે તો પ્રભુમાર્ગની શ્રદ્ધાને મક્કમપણે વળગી રહેનારો આત્મા જ ટકે? જેને પ્રભુનાં વચન ઉપર પૂરેપૂરી શ્રદ્ધા હોય તે જ ટકે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
