________________
ભાદરવા વદ-૬
ધન નહીં ધર્મને સંગ્રહો | ભયંકર ભૂતકાળ
પરમકૃપાળુ પરમાત્મા આપણને કહી રહ્યા છે કે હે માનવ ! તું તારા ભૂતકાળ તરફ નજર તો નાખ ! પૃથ્વીકાયમાં, અપકાયમાં, તેઉકાયમાં, વાઉકાયમાં અને વનસ્પતિકાયમાં અનેક-અનેક ભયંકર યાતનાઓ તે વેઠી છે. પૃથ્વીકાયનો સમારંભ આપણે નજરે જોઈ રહ્યા છીએ. બિલ્ડીંગો ચણવા માટે પૃથ્વીકાયના જીવોની ભયંકર હિંસા ચાલી રહી છે. એ યોનિમાં આપણે અનેક કોદાળાના ઘા ખાધા હશે. તીક્ષ્ણ હળથી આપણને ખેડવામાં આવ્યા હશે. નજર નાખીએ તો કંપી ઉઠીએ. દરેક કાર્યમાં આ જીવાત્માએ ભયંકર વેદનાઓ ભોગવી છે. કંઈક પુણ્યના બળે આ જીવાત્મા આટલે ઉચે આવ્યો છે. જો હવે જરાક ચૂકીશ તો ફરી યાતનાઓની પરંપરા શરૂ થઈ જશે.
अनित्यानि शरीराणि, विभवो नैव शाश्वतः । नित्यं संनिहितो मृत्यः कर्तव्यो धर्मसंचयः ॥
જ્ઞાનીઓ કહે છે કે હે માનવ! આ શરીર અનિત્ય છે અને આ વૈભવ પણ શાશ્વત નથી. એક રાતમાં કરોડપતિ તો એક રાતમાં રોડપતિ બની જાય છે. મૃત્યુ ક્ષણે-ક્ષણે તારી પાસે સરકી રહ્યું છે. માટે તું ધર્મનો સંચય કરી લે. પણ આજે માનવ આનાથી વિપરીત દશામાં જીવે છે. એને પોતાનું શરીર નિત્ય લાગે છે માટે તો રાત-દિવસ એની પળોજણમાં પડયો છે. ચોવીસે કલાક આ દેહની પૂજામાં વિતાવે છે. ભગવાનની પૂજા તો અષ્ટ પ્રકારની. સત્તર ભેદી, ચોસઠ પ્રકારની કે નવ્વાણું પ્રકારની છે પણ આ દેહની પૂજા તો એકસો ને નવ્વાણું પ્રકારનીયે ઓછી પડે છે. એને નિત્ય માની બેઠો છે માટે જ ને ! વળી વિનાશી એવો આ વૈભવ પણ આપણને અવિનાશી લાગે છે. રાત કે દિવસ, પુણ્ય કે પાપ, નીતિ-અનીતિ કાંઈ પણ જોયા વિના કમાણી કરે જ જાય છે. મોટા-મોટાં કારખાનાઓ અને મોટા-મોટા બંગલાઓ બંધાવે અને એમાં રાચી-માચીને પાપોને ભેગાં કરે છે પણ એને ખબર નથી કે ભાઈ જ્યારે આત્મા ચાલ્યો જશે ત્યારે તને આજ બંગલામાંથી વહેલી તકે
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org