________________
૧૬૧
રાજા પોતાના રાજકુમારને બોલાવીને કહે છે કે બેટા ! જા તો જરા જોઈ આવને કે ગંગા કઈ દિશામાં વહે છે. રાજકુમાર પહેલાં તો ત્યાંજ જવાબ આપી દે છે કે પિતાજી ગંગા પૂર્વમાં વહે છે. છતાં રાજા કહે છે કે હું કહું છું ને ! તું બરાબર જોઈ આવ કે ગંગા કઈ દિશામાં વહે છે. પિતાજીના કહેવાથી બબડતો-બબડતો, પગ પછાડતો બહાર નીકળે છે. રાજાના ગુપ્તચરો પાછળ જ છે. રાજકુમાર વિચારે છે કે આ ડોસાની સાઠે બુદ્ધિ નાઠી લાગે છે. આ તે નાનું છોકરુંયે જાણે છે કે ગંગા પૂર્વમાં વહે છે. એમાં શું જોવા જવાનું હોય? તેથી તે તો સમય વીતે છે એટલે પાછો આવીને રાજાને કહે છે કે પિતાજી ગંગા પૂર્વમાં વહે છે. તેની પહેલાં તો રાજાને ગુપ્તચરો દ્વારા બાતમી મળી ગઈ છે. રાજા ગુરુભગવંતને પૂછે છે કે ભગવન્આપના શિષ્યનો વિનય જોઈને મને ખૂબ જ આશ્ચર્ય થાય છે. નથી આપનો કોઈ સગો-વહાલો કે નથી આપના દેશનો છતાં કેટલી બધી આમન્યા ! ત્યારે સૂરિજી કહે છે કે રાજન્! તારા રાજકુમારને તો ફકત આ એક જ દેશનું રાજ લેવાનું છે, જ્યારે અમારા સાધુઓને તો આ વિનય દ્વારા ત્રણ લોકનું રાજ્ય મેળવવાનું છે. વિનય દ્વારા જ તેમનું આત્મકલ્યાણ છે. વિનયથી વાણીની શક્તિ ખીલે છે. ગુરૂકૃપા ઉતરે છે તેથી જાણે સાક્ષાત્ સરસ્વતી તેની જીભે આવીને વસી હોય તેમ લાગે!
ભારતની એક પદ્ધતિ હતી કે માણસ કોઈ પણ સારી જગ્યાએ જાય ત્યાં માથુ નમાવીને બેસે. જે વડિલો હોય તેને નમસ્કાર કરીને જ બેસે. આજે માથું નમાવવાની જગ્યાએ સલામ આવી ગઈ છે, માથું ભારેખમ થઈ ગયું છે. નમે જ નહીં ને ! ચાર પ્રકારની બુદ્ધિ
શાસ્ત્રમાં ચાર પ્રકારની બુદ્ધિ આવે છે. પહેલી બુદ્ધિ છે કાર્મણિકી. કામ કરતાં કરતાં જ માણસને જે સૂઝ પ્રગટતી જાય તેને કાર્મણિકી બુદ્ધિ કહેવાય. ખેડૂતનો છોકરો કામ કરતાં કરતાં જ ખેતીમાં પાવરધો બનતો જાય. બીજા પ્રકારની બુદ્ધિ છે પરિણામિકી - વયની સાથે પરિણામ પામે. માણસ જેમ જેમ મોટો થતો જાય તેમ તેમ તેની બુદ્ધિ પરિપક્વ બનતી જાય. બાળપણમાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org