________________
જ્ઞાનનાં કેન્દ્રો ઉપર છે, વાસનાનાં કેન્દ્રો નીચે છે. જ્યારે આપણી પ્રાણધારા કે ચિત્તની ગતિ નીચેની તરફ હાય છે. ત્યારે વાસનાકેન્દ્ર સક્રિય અને છે, તીવ્ર થાય છે, જાગૃત થાય છે અને જ્ઞાન-કેન્દ્ર કમજોર બની જાય છે. જ્યારે આપણી પ્રાણધારા કે ચિત્તની ગતિ ઉપરની તરફ હાય છે, ત્યારે જ્ઞાન-કેન્દ્ર તીવ્ર બને છે, સક્રિય થાય છે, જાગૃત અને છે અને વાસના-કેન્દ્ર ક્ષીણ થઈ જાય છે. વિધિ :
રચૈતન્ય-કેન્દ્ર-પ્રેક્ષાની શરૂઆત શક્તિ-કેન્દ્રની પ્રેક્ષાથી કરવામાં આવે છે, પછી ક્રમશઃ સ્વાસ્થ્ય-કેન્દ્ર, તેજસૂ કેન્દ્ર, આનંદ કેન્દ્ર, વિશુદ્ધિ કેન્દ્ર, બ્રહ્મ કેન્દ્ર, પ્રાણ-કેન્દ્ર, ચાક્ષુષકેન્દ્ર, અપ્રમાદ-કેન્દ્ર, દશ ન કેન્દ્ર, જ્યેાતિ કેન્દ્ર, શક્તિ-કેન્દ્ર અને છેલ્લે જ્ઞાન-કેન્દ્રની પ્રેક્ષા કરવામાં આવે છે. પ્રત્યેક કેન્દ્ર પર ચિત્તને કેન્દ્રિત કરીને ત્યાં થનાર પ્રાણનાં પ્રક પનાને અનુભવ કરવામાં આવે છે. શરૂઆતમાં પ્રત્યેક કેન્દ્ર પર બે થી ત્રણ મિનિટ સુધી ધ્યાન કરવામાં આવે છે. સાધકે એ વાતની સાવધાની રાખવાની હાય છે કે તેજ-કેન્દ્ર અને તેની નીચેનાં કેન્દ્રો પર ધ્યાન કર્યો પછી આનંદ-કેન્દ્ર અને ઉપરનાં કેન્દ્રો પર ધ્યાન કરવુ અનિવાય છે. જો ખધાં જ કેન્દ્રો પર ધ્યાન કરવાના સમય ન હોય તે આનંદ કે વિશુદ્ધિકેન્દ્રથી જ ધ્યાન શરૂ કરી શકાય અને નીચેનાં કેન્દ્રોને છેડી દેવાં જોઈ એ.
41
Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
