Page Text
________________
યોગવિવેકદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૧
૧૯ શ્લોકમાં કહ્યું તે, યોગદષ્ટિ ગ્રંથ શ્લોક-૬, ૭માં કહેવાયું છે –
“સિદ્ધાર્થ ... વોમિઃ” અહીં=લોકમાં, યોગીઓ વડે મોક્ષ નામના પદની પ્રાપ્તિના હેતભેદો કારણવિશેષો, સર્વથા જ=સર્વ પ્રકારે જ, શાસ્ત્રથી જ જણાતા નથી.
સર્વથા .... પપ્તતા” સર્વ પ્રકારે તેના પરિચ્છેદથી=મોક્ષપદની પ્રાપ્તિના હેતુભેદના પરિચ્છેદથી, સાક્ષાત્કારીપણાનો યોગ થવાને કારણે તેના સર્વજ્ઞત્વની સંસિદ્ધિ હોવાથી=શ્રોતાયોગીના સર્વજ્ઞપણાની સંસિદ્ધિ હોવાથી, ત્યારે=શ્રવણકાળમાં, સિદ્ધિપદની પ્રાપ્તિ હોવાથી મોક્ષપદની પ્રાપ્તિના હેતભેદો યોગી દ્વારા શાસ્ત્રથી જ સર્વથા જણાતા નથી, એમ (યોગદષ્ટિ પૂર્વ શ્લોક-૬ સાથે) સંબંધ છે. ૬.
ભાવાર્થ :
શાસ્ત્રઅતિક્રાંતવિષયવાળો સામર્થ્યયોગ છે તેમાં યુતિ:
શ્લોક-પમાં ગ્રંથકારશ્રીએ કહેલ કે સામર્થ્યયોગ શાસ્ત્રઅતિક્રાંતવિષયવાળો છે. તેથી એ પ્રાપ્ત થાય કે સામર્થ્યયોગનું સ્વરૂપ શાસ્ત્ર બતાવી શકતું નથી.
સામર્થ્યયોગનું સ્વરૂપ શાસ્ત્ર કેમ બતાવી શકતું નથી ? તે સ્પષ્ટ કરવા ગ્રંથકારશ્રી કહે છે –
મોક્ષપ્રાપ્તિનાં કારણો સર્વ પ્રકારે શાસ્ત્રથી જ જણાતાં હોય તો કોઈ પટુ શ્રોતા શાસ્ત્ર સાંભળતો હોય ત્યારે જ સિદ્ધિના સર્વ હેતુનો બોધ થવાને કારણે સર્વજ્ઞ થઈ જાય.
આશય એ છે કે અપટુ શ્રોતા તો શાસ્ત્ર સાંભળતો હોય ત્યારે પણ શાસ્ત્રથી કહેવાયેલા પદાર્થોનો યથાર્થ બોધ કરી શકતો નથી, પરંતુ જે પટુ શ્રોતા છે, જેમ ગણધર ભગવંતો, તેઓ ભગવાન પાસેથી શાસ્ત્રનું તત્ત્વ સાંભળે છે, ત્યારે ભગવાન જે કાંઈ કહે છે તે સર્વનું પૂર્ણ તાત્પર્ય ગ્રહણ કરે છે. તેવા પટુ શ્રોતાઓ શાસ્ત્ર સાંભળતા હોય, અને શાસ્ત્રથી જ મોક્ષના સર્વ ઉપાયોનું જ્ઞાન થતું હોય, તો તેવા પટુ શ્રોતા સર્વજ્ઞ થઈ જાય. તેમાં ગ્રંથકારશ્રી યુક્તિ બતાવે છે –
શ્રવણથી જ સિદ્ધિના સર્વ હતુઓનું જ્ઞાન સ્વીકારવામાં આવે તો સર્વજ્ઞત્વની સિદ્ધિના પ્રાપક ઉત્કૃષ્ટ હેતુઓના જ્ઞાનનું પણ આવશ્યકપણું છે. તેથી જે શ્રોતાને સર્વજ્ઞત્વની સિદ્ધિના પ્રાપક ઉત્કૃષ્ટ હેતુઓનું જ્ઞાન થાય તે શ્રોતા શાસ્ત્રશ્રવણકાળમાં જ સર્વજ્ઞ થઈ જાય; પરંતુ તેમ થતું નથી. તેથી નક્કી થાય છે કે સિદ્ધિના સર્વ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004679 |
| Book Title | Yoga Viveka Dvantrinshika |
| Original Sutra Author | Yashovijay Upadhyay |
| Author | Pravinchandra K Mota |
| Publisher | Gitarth Ganga |
| Publication Year | 2007 |
| Total Pages | 124 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Yoga |
| File Size | 5 MB |