________________
૧૩
યોગવિવેકદ્ધાત્રિશિકા/શ્લોક-પ ભાવાર્થ :(૨) શાસ્ત્રયોગનું સ્વરૂપ :
કોઈ સાધક યોગમાર્ગમાં પ્રવૃત્તિ કરતા હોય અને તેને જે અનુષ્ઠાન કરવાનું છે, તે અનુષ્ઠાન શાસ્ત્રવચનાનુસાર કરવાની રુચિ છે અને શાસ્ત્રવિધિનો સમ્યગ્બોધ છે; વળી આ શ્રદ્ધા અને બોધ પણ અનુષ્ઠાનમાં સમ્યગ્ પ્રયત્ન કરવામાં પ્રતિબંધક એવા મોહનીયકર્મના અપગમને કારણે તીવ્ર હોય તો જિનપ્રવચન પ્રત્યેની રૂચિ અને જિનપ્રવચનના અર્થનો બોધ કુર્તરૂપત્વવાળો બને છે=જિનવચનાનુસાર સુદઢ પ્રવૃત્તિ કરાવે તેવો બને છે, આવા સાધક પોતાની શક્તિને ગોપવ્યા વગર કે શક્તિનું ઉલ્લંઘન કર્યા વગર શક્તિના પ્રકર્ષથી અપ્રમાદભાવપૂર્વક કોઈ ચૈત્યવંદનાદિ અનુષ્ઠાનનું સેવન કરતા હોય, અને તે અનુષ્ઠાનના કાલાદિ સર્વ અંગોમાં કોઈ વિકલતા ન હોય, તો તે અનુષ્ઠાનમાં અખંડ શાસ્ત્રના અર્થની આરાધના થાય છે; અને શાસ્ત્રાનુસારી તે ક્રિયા થવાથી તે અનુષ્ઠાનથી અપેક્ષિત ગુણસ્થાનકની વૃદ્ધિ અવશ્ય થાય છે તેવું અનુષ્ઠાન શાસ્ત્રયોગ છે. સારાંશ :
જે અનુષ્ઠાન સેવવાનું છે, તે અનુષ્ઠાનવિષયક યથાર્થ બોધ છે અને શાસ્ત્રથી નિયંત્રિત મન, વચન અને કાયાની પ્રવૃત્તિ શક્તિના પ્રકર્ષથી પ્રવર્તે છે, તે અનુષ્ઠાનનું સેવન શાસ્ત્રયોગ છે. જા અવતરણિકા –
શ્લોક-૧ થી ૩માં ઈચ્છાયોગનું સ્વરૂપ બતાવ્યું. ત્યારપછી શ્લોક-૪માં શાસ્ત્રયોગનું સ્વરૂપ બતાવ્યું. હવે ક્રમ પ્રાપ્ત સામર્થ્યયોગનું સ્વરૂપ ગ્રંથકારશ્રી બતાવે છે – શ્લોક :
शास्त्रेण दर्शितोपायः फलपर्यवसायिना ।
तदतिक्रान्तविषयः सामर्थ्याख्योऽतिशक्तितः ।।५।। અન્વયાર્થ:પત્તપર્યવસાયિના શાસ્ત્રમાં તોપાય: ફલપર્યવસાયી એવા શાસ્ત્રથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
