________________
યોગવિવેકદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૪ કરું છું, તેમ કહીને સર્વત્ર ઉચિત આરંભ કરવો જોઈએ, તે બતાવવા માટે પોતે ઈચ્છાયોગથી નમસ્કાર કરે છે, તેમ બતાવેલ છે.
આચાર્ય શ્રીહરિભદ્રસૂરિ મહારાજાના તે વચનથી અર્થથી એ ફલિત થાય કે પોતાના સ્વીકારાયેલા ગ્રંથરચનાના પ્રધાનપર્યાયના અંગભૂત આ નમસ્કાર હોવાથી પોતે પરિપૂર્ણ શાસ્ત્રાનુસારી તે નમસ્કાર કરે તો પણ આ નમસ્કાર ઈચ્છાયોગનો છે, તે બતાવવું આવશ્યક છે; કેમ કે શાસ્ત્રરચનાની દીર્ઘકાળની ક્રિયા પોતે આગમને પૂર્ણ પરતંત્ર થઈને કરી શકે તેમ નથી, તેથી પોતાના નમસ્કારને ઈચ્છાયોગના નમસ્કારરૂપે કહેલ છે.
આનાથી એ ફલિત થાય છે કે કોઈ શ્રાવક ભગવાનની પૂજાની વિધિને યથાર્થ જાણતો હોય, અને પૂજાના પ્રારંભથી નિષ્ઠા સુધી શાસ્ત્રવચનાનુસાર તે ક્રિયા કઈ રીતે થઈ શકે કે જેથી પૂજાની તે ક્રિયા સર્વવિરતિની પ્રાપ્તિનું કારણ બને તેવો બોધ હોય, અને તે પ્રમાણે કરવાની અભિલાષાવાળો પણ હોય, પરંતુ કરી શકતો ન હોય; આમ છતાં તે પૂજાનાં અનેક અવયવો અંતર્ગત “નમો જિણાણ” ઈત્યાદિ કોઈક અવયવ અત્યંત શાસ્ત્રવિધિ પ્રમાણે ઉપયુક્ત થઈને કરે, તો તે નમસ્કારની ક્રિયા શાસ્ત્રયોગ અનુસાર હોવા છતાં, સંપૂર્ણ પૂજાની ક્રિયા શાસ્ત્રાનુસારી ન બને તો તે નમસ્કારની ક્રિયા ઈચ્છાયોગરૂપ છે. તેથી પૂજાની ક્રિયાના અવયવભૂત અંગસાકલ્યવાળા ‘નમો જિણાણં' એ વાક્યરૂપ વાગ્નમસ્કાર પણ ઈચ્છાયોગમાં અંતર્ભાવ પામે છે. Imall અવતરણિકા -
શ્લોક-૧ થી ૩માં ઈચ્છાયોગનું સ્વરૂપ બતાવ્યું. હવે ક્રમ પ્રાપ્ત શાસ્ત્રયોગનું સ્વરૂપ બતાવે છે – શ્લોક :
यथाशक्त्यप्रमत्तस्य तीव्रश्रद्धावबोधतः ।
शास्त्रयोगस्त्वखण्डाराधनादुपदिश्यते ।।४।। અન્વયાર્થ:
તીવ્રશ્રદ્ધવિવોથત =તીવ્ર શ્રદ્ધા અને તીવ્ર બોધને કારણે પુરાધના
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
