________________
૭૮
માર્ગદ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૨૮ કરતા એવા અસંયતને પાપશ્રમણ કહેવાયો નથી, તે કારણથી આ સંવિગ્નપાક્ષિકરૂપ ત્રીજો પણ માર્ગ અવશેષ રહે છે; કેમ કે સાધુ અને શ્રાવકની જેમ સંવિગ્સપાક્ષિકના પણ આચારથી અવિસંવાદિ પ્રવૃત્તિનો સંભવ છે અર્થાત્ જેમ સાધુના આચારને જોઈને કોઈ પ્રવૃત્તિ કરે તો મોક્ષમાર્ગને અનુકૂળ અવિસંવાદિ પ્રવૃત્તિ થવાનો સંભવ છે, અને શ્રાવકના આચારોને જોઈને તેના આચાર અનુસાર કોઈ પ્રવૃત્તિ કરે તો અવિસંવાદિ પ્રવૃત્તિ થવાનો સંભવ છે; તેમ સંવિઝપાક્ષિકના પણ આચાર જોઈને કોઈ પ્રવૃત્તિ કરે તો અવિસંવાદિ પ્રવૃત્તિનો સંભવ છે.
તે કહેવાયું છે=સંધિ—પાક્ષિકરૂપ ત્રીજો માર્ગ પણ અવશેષ રહે છે, તે ઉપદેશમાળા ગાથા-પ૧૯માં કહેવાયું છે –
“અને સાવઘયોગના પરિવર્જનથી=સર્વ સાવઘયોગના ત્યાગથી, યતિધર્મ સર્વોત્તમ છે=સર્વોત્કૃષ્ટ છે, બીજો શ્રાવકધર્મ, ત્રીજો સંગ્નિપક્ષ છે.” (ઉપદેશમાળા ગાથાપ૧૯)
અહીં પ્રશ્ન થાય કે સંવિગ્નપાક્ષિક તો સંયમના આચારથી નિવર્તમાન છે, તેથી તેઓની પ્રવૃત્તિ મોક્ષમાર્ગરૂપ કઈ રીતે બને ? તેથી કહે છે –
યોગ નામનો માર્ગ યોગમાર્ગ, સંવિગ્સપાક્ષિકને અસંભવી નથી; કેમ કે મૈત્રાદિયુક્ત આચારાદિ હોવાને કારણે અધ્યાત્માદિ પ્રવૃત્તિનો અબાધ છે.
પૂર્વમાં કહ્યું કે યોગ નામનો માર્ગ સંવિગ્નપાક્ષિકમાં છે. ત્યાં પૂર્વપક્ષી શંકા કરતાં કહે છે –
અવિકલ્પ તથાકારનું અવિષયપણું હોવાને કારણે=સંવિગ્સપાક્ષિક પ્રરૂપણા કરતા હોય તો તેમના વિષયમાં અવિકલ્પ તથાકાર સામાચારી કરવાની નહીં હોવાને કારણે, તેમનો ધર્મ માર્ગ નથી.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે સંવિગ્નપાક્ષિકમાં અવિકલ્પથી કેમ તથાકાર કરવાનો નથી ? તેમાં હેતુ કહે છે –
“કલ્પાકલ્પમાં પરિતિષ્ઠિત=કલ્પાકલ્પને યથાર્થ જાણનારા, પાંચ સ્થાનોમાં રહેલા=પાંચ મહાવ્રતોમાં રહેલા, સંયમ અને તપમાં વર્તતા સાધુને અવિકલ્પથી તથાકાર છે." (આવશ્યકનિર્યુક્તિ ગાથા-૬૮૮)
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org