Marg Dvantrinshika

SR No.: 004663
Original Sutra Author: Yashovijay Upadhyay
Author: Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga
Publication Year: 2008
Total Pages: 108
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Yoga
File Size: 4 MB

Page 23

માર્ગદ્વાઢિશિકા/શ્લોક-૧ એ પ્રકારના વિધિવાક્યથી સમ્યજ્ઞાન થાય છે, અને તે જ્ઞાન ઇચ્છા ઉત્પન્ન કરાવીને પ્રવૃત્તિ કરાવે છે. તેથી સમ્યગ્રવૃત્તિરૂપ મોક્ષમાર્ગનું કારણ ભગવાનનું વચન છે. આથી માર્ગના કારણમાં માર્ગનો ઉપચાર કરીને ભગવાનના વચનને માર્ગ કહેલ છે.
(૨) સંવિઝ-અશઠ ગીતાર્થની આચરણારૂપ માર્ગ:- જેમ ભગવાનનું વચન માર્ગ છે, તેમ સંસારથી ભય પામેલા અને મોક્ષની બળવાન ઇચ્છાવાળા એવા સંવિગ્ન-અશઠ=અભ્રાંત, એવા ગીતાર્થ પુરુષોની આચરણા=સુઅભ્યસ્ત સૂત્રાર્થવાળા પુરુષોની આચરણા માર્ગ છે; કેમ કે જે સાધુઓ સંવેગવાળા છે. તેઓ ભગવાનના વચનના પરમાર્થને જાણીને, કઈ આચરણા મોહના ઉન્મેલનનું કારણ છે તેનો નિર્ણય ન થાય ત્યાં સુધી તે આચરણા કરતા નથી, પરંતુ “આ દ્રવ્યક્ષેત્રાદિમાં આ આચરણા કલ્યાણની પરંપરાનું કારણ છે” તેવો નિર્ણય થાય ત્યારે તે આચરણાને કરે છે. તેવી આચરણા ક્વચિત્ સાક્ષાત્ ભગવાનના વચનના ઉલ્લેખરૂપે પ્રાપ્ત થતી ન હોય તોપણ વર્તમાનકાળમાં કલ્યાણની પરંપરાનું કારણ છે, તેથી તે આચરણા પણ માર્ગ છે.
અહીં પ્રશ્ન થાય કે ભગવાને બતાવેલ વિધિરૂપ માર્ગ મોક્ષનું કારણ છે અને ગીતાર્થો પણ તે વિધિરૂપ માર્ગનું સેવન કરનારા હોય છે, તેથી સંવિગ્ન-અશઠ ગીતાર્થોની આચરણા ભગવાનના વચનથી પૃથક કઈ રીતે પ્રાપ્ત થાય ? અને જો તે આચરણા ભગવાનના વચનરૂપ જ હોય તો બે પ્રકારનો માર્ગ છે, તેમ કેમ કહ્યું ? તેથી કહે છે –
ભગવાનના વચનરૂપ વિધિમાર્ગ તો માર્ગ છે જ, પરંતુ તેની જેમ શિષ્ટ પુરુષોની આચરણા પણ માર્ગ છે; કેમ કે શિષ્ટ પુરુષોની આચરણા મોહના ઉન્મેલનને અનુકૂળ ઉચિત પ્રવૃત્તિની પ્રવર્તક છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે પરમાર્થથી તો સર્વજ્ઞ વડે પ્રરૂપણા કરાયેલ શબ્દરૂપ માર્ગ છે; પરંતુ દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ અને ભાવને આશ્રયીને કોઈક વિશેષ આચરણા ગીતાર્થ પુરુષો નક્કી કરે છે, જે પ્રવૃત્તિ સર્વજ્ઞએ બતાવેલા માર્ગ કરતાં સ્થૂલથી કંઈક જુદી પ્રાપ્ત થાય છે, છતાં પરમાર્થથી સર્વજ્ઞએ બતાવેલા માર્ગમાં જ અંતર્ભાવ પામે છે, તેથી તે પણ માર્ગ છે; કેમ કે ભગવાનની દરેક આજ્ઞા