________________
शतक. २५.-उद्देशक ७.
भगवत्सुधर्मखामिप्रणीत भगवतीसूत्र. १००. अहि ठाणेहिं संपन्ने अणगारे अरिहति आलोयणं पडिच्छित्तए, तंजहा-आयारवं, आहारवं, वैवहारवं, उधीलए, पैकुचए, अपरिस्सावी, निजवए, अवायदंसी।
१०१. दसविहा सामायारी पन्नत्ता, तंजहाईच्छा मिच्छा तहकारे आवस्सिया य "निसीहिया । आपुच्छणा य पंडिपुच्छा छंदणा य 'निमंतणा । उवसंपया य काले सामायारी भवे दसहा ।
१०२. दसविहे पायच्छित्ते पन्नत्ते, तंजहा-आलोयणारिहे, पंडिक्कमणारिहे, तदुभयारिहे, 'विवेगारिहे, "विउसग्गारिहे, तवारिहे, छेदारिहे, मूलारिहे, अणवठ्ठप्पारिहे, पारंचियारिहे ।
१०३. दुविहे तवे पन्नत्ते, तंजहा-बाहिरए य अभितरए य ।
१००. आठ गुणोथी युक्त साधु आलोचना आपवाने योग्य छे-१ आचारवान्-ज्ञानादि आचारवाळो, २ आधारवान्- आलोचना आप जणावेल अतिचारोने मनमा धारण करनार, ३ व्यवहारवान्-आगम-श्रुतादि पांच प्रकारना व्यवहारवाळो, ४ अपनीडक-शरमथी पोताना नारना गुण. अतिचारोने छुपावता शिष्यने मीठा वचनोथी समजावी शरमनो त्याग करावी सारी रीते आलोचना करावनार, ५ प्रकुर्वक अपराधन प्रायश्चित्त आपीने अतिचारोनी शुद्धि कराववाने समर्थ, ६ अपरिनावी-जणावेल अतिचारोने बीजाने नहीं संभळावनार, ७ निर्यापक-असमर्थ एवा प्रायश्चित्त लेनार शिष्यने थोडे थोडे प्रायश्चित्त आपीने निर्वाह करनार अने ८ अपायदर्शी-आलोचना नहीं लेवामां परलोकनो भय देखाडनार.
१०१. सामाचारी दस प्रकारनी कही छे-*१ "इच्छाकार, २ मिध्याकार, ३ तथाकार, ४ आवश्यकी, ५ नैषेधिकी, ६ आपृ. सामाचारीना च्छना, ७ प्रतिपृच्छना, ८ छंदना, ९ निमंत्रणा अने १० उपसंपदा-ए रीते काळे आचरवा योग्य दस प्रकारनी सामाचारी छे."
दश प्रकार. १०२. प्रायश्चित्तना दस प्रकार कह्या छे-१ आलोचनाने योग्य, २ प्रतिक्रमणने योग्य, ३ आलोचना अने प्रतिक्रमण
प्रायश्चित्तमा बन्नेने योग्य, ४ विवेक-अशुद्ध भक्तादिना त्यागने योग्य, ५ कायोत्सर्गने योग्य, ६ तपने योग्य, ७ दीक्षापर्यायना छेदने योग्य, ८ मूळने । दश प्रकार योग्य-फरीथी महाव्रत लेवा योग्य, ९ अनवस्थाप्याई-तप करीने फरी महाव्रत लेवा योग्य, १० पारांचिक-गच्छथी बहार करवा योग्य, जु, लिंग धारण करवा योग्य.
१०३. तपना बे प्रकार छे-बाह्य अने अभ्यन्तर. .
तपना प्रकार
१०१ * (१) साधु अन्य साधुनी कोइपण कार्यमाटे अभ्यर्थना करे अने ते साधु तेनुं इच्छित कार्य करे तो ते प्रार्थना करनार अने कार्य करनार बन्नेए बलात्कार न थाय माटे 'इच्छाकार' कहेवो जोइए. एटले मारुं कार्य तमारी इच्छा होय तो करो; अथवा आ कार्य तमे इच्छो तो हुं करूं. (२) मिच्छाकारसंयमयोगमा तत्पर साधुए विपरीत आचरण कर्यु होय तो ए मारुं दुष्कृत मिथ्या थाओ-एम समजी "मिच्छाकार' कहेवो जोइए. (३) तथाकार-सूत्रादिविषयक प्रश्न करतां गुरु उत्तर आपे त्यारे 'तमे कहो छो ते बरोबर छ-ए अर्थनो सूचक तथाकार शब्द कहेवो जोइए. (४) आवश्यिका-उपाश्रयथी आवश्यक कार्य निमित्ते बहार गमनं करता साधुए 'आवस्सिया' कहेवी. (५) नैषेधिकी-बहारथी पाछा उपाश्रयादिमा प्रवेश करतां 'निसीहीया-नषेधिकी कहेवी. (६) आपृच्छना-अभीष्ट कार्यमा प्रवृत्ति करता शिष्ये गुरुने पूछयूँ के, हे भगवन् ! आ कार्य करूं? (७) प्रतिपृच्छना-गुरुए पूर्व निषिद्ध करेल कार्यमा प्रयोजनवशथी प्रवृत्ति करवी पडे तो फरी पूछ के आपे पूर्व आ कार्यनी ना कही छ, पण मारे ते कार्य, प्रयोजन छे, जो आप फरमावो तो करु. (८) छंदना-पूर्वे लावेला आहारादिवडे बाकीना साधुने आमन्त्रण करवं के आ आहारनो उपयोग होय तो आप ग्रहण करो. (९) निमन्त्रणा आहार लाववा माटे साधुओने निमन्त्रण करवू के तमारा माटे आहारादि लावू ? (१०) उपसंपद्-ज्ञानादि निमित्ते खगच्छादिनो त्याग करी विशिष्टश्रुतादियुक्त गुरुनो आश्रय करवो.
१०२ + (१) आलोचना-संयममा लागेला दोषने गुरुसमक्ष वचनवडे प्रकट करवा ते आलोचना, जे प्रायश्चित्त आलोचनामात्रथी शुद्ध थाय ते आलोचनाने योग्य होवाथी कारणने विषे कार्यनो उपचार करवाथी ते आलोचनाप्रायश्चित्त कहेवाय छे. (२) प्रतिक्रमण-दोषथी पाछु जवू, अने फरी नहि करवा रूपे मिथ्यादुष्कृत आप, तेने योग्य प्रायश्चित्त पण प्रतिक्रमण कहेवाय छे. जे प्रायश्चित्त मिथ्यादुष्कृत मात्रथी शुद्ध थाय, पण गुरुसमक्ष प्रकट करवानी जरुर न होय ते मात्र प्रतिक्रमणने योग्य होवाथी प्रतिक्रमण कहेवाय छे. (३) मिश्र-जे प्रायश्चित्त आलोचना भने प्रतिक्रमण उभयथी शुद्ध थाय ते उभयने योग्य होवाथी मिश्रप्रायश्चित्त कहेवाय छे. (४) विवेक-जे प्रायश्चित्त आधाकर्मिकादि आहारनो विवेक-त्याग करवाथी शुद्ध थाय ते विवेकने योग्य होवाथी विवेकप्रायश्चित्त कहेवाय छे. (५) व्युत्सर्ग-कायचेष्टानो रोध करी ध्येय वस्तुमा उपयोग राखवाथी जे दोष शुद्ध थाय ते व्युत्सर्गने योग्य होवाथी व्युत्सर्गप्रायश्चित्त. (६) तप-जे प्रायश्चित्त निर्विकृतिकादि तपथी शुद्ध थाय ते तपने योग्य होवाथी तपप्रायश्चित्त. (७) छेद-जे प्रायश्चित्त चारित्रना पर्यायना छेद करवा मात्रथी शुद्ध थाय ते छेदने योग्य होवाथी छेदप्रायश्चित्त. (4) मूल-जे प्रायश्चित सर्वव्रतपर्यायनो छेद करी फरी महाव्रत लेवाथी शुद्ध थाय ते मूलने योग्य होवाथी मूलप्रायश्चित्त. (१) अनवस्थाप्य-ज्यां सुधी अमुक प्रकारनो विशिष्ट तप . न करे त्यां सुधी महाव्रत के वेषमा स्थापी न शकाय माटे अनवस्थाने योग्य होवाथी अनवस्थाप्य प्रायश्चित्त कहेवाय छे. अने (१०) पारांचितक-साध्वी, राज्ञी-इत्यादिना शीलभंगरूप महादोष करवा वडे वेष अने खक्षेत्रनो त्याग करी जिनकल्पिकनी जेम महा तप करता महासत्त्वशाली आचार्यने ज छ मासथी ते बार वर्षसुधी आ प्रायश्चित्त होय छे. उपाध्यायने नवमा प्रायश्चित्त सुधी होय छे. अने सामान्य साधुने मूलप्रायश्चित्त पर्यन्त प्रायश्चित्त होय छे. ज्यां सुधी चतुर्दश पूर्वधर अने प्रथमसंघयणवाळा होय छे त्या सुधी दशे प्रायश्चित्त होय छे अने तेनो विच्छेद गया पछी मूल सुधीना आठ प्रायश्चित्तो दुप्पसह सूरि सुधी छे.
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org