________________
शतक १९.-उद्देशक ३.
भगवत्सुधर्मस्वामिप्रणीत भगवतीसूत्र. २९. [प्र०] केमहालए णं भंते ! पुढविसरीरे पन्नत्ते ? [उ०] गोयमा ! अणंताणं सुहुमवणस्सइकाइयाणं जावइया सरीरा से एगे सुहुमवाउसरीरे, असंखेजाणं सुहुमवाउसरीराणं जावतिया सरीरा से एगे सुहुमतेउसरीरे, असंखेजाणं सुहमतेउकाइयसरीराणं जावतिया सरीरा से एगे सुहुमे आउसरीरे, असंखेजाणं सुहुमआउक्काइयसरीराणं जावइया सरीरा से एगे सुहमे पुढविसरीरे, असंखेजाणं सुहमपुढविकाइयसरीराणं जावइया सरीरा से एगे वादरवाउसरीरे, असंखेजाणं बादरवाउकाइयाणं जावइया सरीरा से एगे बादरतेउसरीरे, असंखेजाणं वादरतेउकाइयाणं जावतिया सरीरा से एगे बादआउसरीरे, असंखेजाणं बादरआउकाइयाणं जावतिया सरीरा से एगे बादरपुढविसरीरे । एमहालए णं गोयमा ! पुढविसरीरे पन्नत्ते ।
३०. [प्र०] पुढविकाइयस्स णं भंते ! केमहालिया सरीरोगाहणा पन्नत्ता? [उ०] गोयमा ! से जहानामए रनो चाउरंतचक्कवहिस्स वनगपेसिया तरुणी बलवं जुग जुवाणी अप्पायंका० वन्नओ जाव-निउणसिप्पोवगया, नवरं चम्मेट्र-दुहणमुट्रियसमाहयणिचियगत्तकाया न भण्णति, सेसं तं चेव जाव-निउणसिप्पोवगया तिक्खाए वयरामईए सण्हकरणीए तिपखेणं वइरामएणं वट्टावरएणं एग महं पुढविकाइयंजतुगोलासमाणं गहाय पडिसाहरिय प०२पडिसंखिविय पडि०२ जाव-'इणामेव'त्ति कट्ट तिसत्तक्खुत्तो उप्पीसेजा, तत्थ णं गोयमा! अत्थेगतिया पुढविकाइया आलिद्धा अत्थेगइया पुढविक्काइया नो आ. लिद्धा, अत्थेगइया संघट्टि(ट्ठि)या अत्थेगइया नो संघट्टि(हि)या, अत्थेगइया परियाविया अत्थेगइया नो परियाविया, अत्थेगइया उद्दविया अत्थेगइया नो उद्दविया, अत्थेगइया पिट्ठा अत्थेगतिया नो पिट्ठा, पुढविकाइयस्स गं गोयमा! पमहालिया सरीरोगाहणा पण्णता।
३१. [प्र०] पुढविकाइए णं भंते ! अकंते समाणे केरिसियं वेदणं पञ्चणुब्भवमाणे विहरति ? [उ०] गोयमा ! से जहानामए-केइ पुरिसे तरुणे बलवं जाव-निउणसिप्पोवगए एगं पुरिसं जुन्नं जराजजरियदेहं जाव-दुब्बलं किलंतं जमलपाणिणा मुद्धाणंसि अभिहणिजा, से णं गोयमा ! पुरिसे तेणं पुरिसेणं जमलपाणिणा मुद्धाणंसि अभिहए समाणे केरिसियं वेदणं पञ्चणुब्भवमाणे विहरति ? अणिटुं समणाउसो! तस्स णं गोयमा! पुरिसस्स वेदणाहितो पुढविकाइए अकंते समाणे एत्तो अणिट्टतरियं चेव अकंततरियं जाव-अमणामतरियं चेव वेदणं पञ्चणुब्भवमाणे विहरति ।
२९. [प्र०] हे भगवन् ! पृथिवीकायिकोर्नु केटलुं मोटुं शरीर कयुं छे ? [उ०] हे गौतम ! अनंत सूक्ष्म वनस्पतिकायिकोना जेटलां पृथिवीकायिकना
शरीरनुं प्रमाणशरीरो थाय तेटलं एक सूक्ष्म वायुकायतुं शरीर छे. असंख्य सूक्ष्म वायुकायनां जेटलां शरीरो थाय तेटलं एक सूक्ष्म अग्निकायन शरीर छे. असंख्य सूक्ष्म अग्निकायनां जेटलां शरीरो थाय छे, तेटलं एक सूक्ष्म अप्कायर्नु शरीर छे, असंख्य सूक्ष्म अप्कायनां जेटलां शरीरो थाय तेटलं एक सूक्ष्म पृथिवीकायतुं शरीर छे, असंख्य सूक्ष्म पृथिवीकायनां जेटलां शरीरो थाय तेटलुं एक बादर वायुकायतुं शरीर छे, असंख्य बादर वायुकायना जेटलां शरीरो थाय तेटलं एक बादर अग्निकायनुं शरीर छे, असंख्य बादर अग्निकायना जेटलां शरीरो थाय, तेटलं एक बादर अप्कायर्नु शरीर छे अने असंख्य बादर अप्कायनां जेटलां शरीरो थाय तेटलं एक बादर पृथिवीकायतुं शरीर छे. हे गौतम ! [बीजी कायनी अपेक्षाए] एटलं मोटु पृथिवीकायतुं शरीर कयुं छे. ३०. [प्र०] हे भगवन् ! पृथिवीकायना शरीरनी केटली मोटी अवगाहना कही छे ? [उ०] हे गौतम! जेमके कोइ एक चार पृथिवीकायिकना
शरीरनी अवगाइनादिशाना खामी चक्रवर्ती राजानी चंदन घसनारी दासी होय, ते दासी युवान, बलवान्, युगवान्-सुषमादि विशिष्ट काळमां उत्पन्न थयेली, उमर लायक, नीरोगी-इत्यादि वर्णन जाणवू, यावत्-अत्यंत कळाकुशळ होय, परन्तु 'चमेष्ट, द्रुधण, अने मौष्टिकादि व्यायामना साधनोथी मजबूत थयेला शरीरवाळी' ए विशेषण न कहे. पूर्वोक्त एवी ते दासी चूर्ण वाटवानी वजनी कठण शिला उपर वज्रमय कठण पाषाणवडे लाखना दडा जेटला एक मोटा पृथिवीकायना पिंडने लईने तेने वारंवार एकठो करी करीने, तेनो संक्षेप करी करीने वाटे, यावत्-'आ तुरतमां वाटी नाखु छु' एम धारी एकवीस वार पीसे, तो पण हे गौतम ! तेमां केटलाएक पृथिवीकायिकोने ते शिला अने वाटवाना पाषाणनो मात्र स्पर्श थाय छे अने केटलाएकने स्पर्श पण थतो नथी, केटलाएकने संघर्ष थाय छे अने केटला एकने संघर्ष पण थतो नथी, केटलाएकने पीडा थाय छे अने केटलाएकने पीडा पण थती नथी, केटलाएक मरे छे अने केटलाएक मरता पण नथी; तथा केटलाएक पीसाय छे अने केटला एक पीसाता पण नथी. हे गौतम ! पृथिवीकायना शरीरनी एटली [सूक्ष्म ] अवगाहना कही छे.
३१. [प्र०] हे भगवन् ! ज्यारे पृथिवीकाय दबाय त्यारे ते केवी पीडानो अनुभव करे ? [उ०] हे गौतम ! जेम कोई एक पुरुष पृथिवीकायिकने केपी जुवान, बलवान् , यावत्-अत्यन्तकळा कुशळ होय, ते बीजा कोई घडपणथी जीर्ण थयेला शरीरवाळा यावत्-दुबळा ग्लान पुरुषना माथामां
पीडा थाय? पोताना बन्ने हाथे मारे तो हे गौतम! ते पुरुषना बन्ने हाथना मारथी घवायेलो ते वृद्ध पुरुष केवी पीडा अनुभवे? हे आयुष्मन् श्रमण ! ते वृद्ध घणीज अनिष्ट पीडाने अनुभवे. हे गौतम! ते पृथिवीकाय ज्यारे दबाय त्यारे ते पुरुषनी वेदना करतां पण अनिष्टतर, अप्रिय अने अणगमती एवी घणी वेदना अनुभवे.
१ 'सुहुमवाउकाइआणं'-टीका. ३. * दासीने साधनो द्वारा व्यायामनी प्रवृत्तिनो असंभव होवाथी आ विशेषण न कहेवू.-टीका.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org.