Page Text
________________
ગવર્ણની ભેદબુદ્ધિનું કારણ સ્વર સંયોગ નથી ૧૫૭ 264. મીમાંસક- ગગન' વગેરે શબ્દોમાં ગવર્ણોને તરૂપથી ભેદ ન હોવા છતાં ગવના ભેદનું જ્ઞાન થવાનું કારણ ગવર્ણ સાથે “અ'સ્વરનો સંયોગ છે.
યાયિક–તે બરાબર નથી, તમારા મતે તો અકારને પણ ભેદ નથી. [“દિગ્ગજ ” શખમાં પ્રથમ “ગવણને “અ'સ્વરનો સંગ નથી એટલે તમારા મતે એ પછી આવતા “ગવર્ણથી તેના ભેદની પ્રતીતિ થાય નહિ અને પરિણામે “દિગ્ગજ' અને “દિગજ બેના ભેદની પ્રતીતિ પણ ન થાય. પરંતુ] આ રીતે જયારે દિગજમાં પ્રથમ ગવર્ણને “અસ્વરને સંગ નથી હોતા ત્યારે પણ “દિગજ” અને “દિગ્ગજ” એ બેના ભેદની પ્રતીતિ થાય છે જ. તેવી જ રીતે સમદ-સમ્મદ, પટ-પદ, આસન-આસન, મલમલ, અવિક-અવિકક, પતિ-પત્તિ, પતન-પત્તન વગેરે ઉદાહરણમાં ૫ણ [“અ”સ્વરને સંગ જોડકાના બીજા સભ્યમાં છે નહિ તેમ છતાં તેમના ભેદનું જ્ઞાન થાય છે. દિગજ-દિગ્ગજ વગેરેની બાબતમાં અર્થની પ્રતીતિ જુદી જુદી થાય છે તેનું કારણ તે પ્રતીતિઓનું નિમિત્તકારણ શબ્દ જુદે જુદે છે એ છે, અને નહિ કે [એકમાં વર્ણ એક વાર ઉચ્ચારવામાં આવે છે અને બીજામાં બે વાર ઉચ્ચારવામાં આવ્યો છે એ. ગ્રન્થનું આધિક્ય જ અર્થ ના આધિક્યનું કારણ છે અને નહિ કે ઉરચારણભેદ [યા ઉરચારણધિક્ય]. “ગ”શબ્દ સો વાર ઉચારે તે પણ ધાબળાયક્ત અથથી જુદા વાય અર્થની પ્રતીતિ તેનાથી થવાની નહિ. ઉપરાંત, દિગ્ગજ' એ શબ્દ બે ગકાર ધરાવે છે એમ વૈયાકરણે કહે છે, ગમાર બે વાર ઉચારાય છે એમ કહેતા નથી. ___265. ननु गोगुरुगिरिगेहादावज्भेदेऽपि गकारप्रत्ययानुवृत्तेरेक एवायं गकारः । मैवं वोचः, एष एव हि भेदप्रत्ययोऽस्माभिरुपदर्शितः । विनाऽपि च अजुपश्लेषं दिग्गजादौ भेदप्रत्ययो वर्णितः । न च वयमभेदप्रत्ययमपहनुमहे, किन्तु भेदप्रत्ययस्याप्यबाधितस्य भावादनन्यथासिद्धत्वाच्च गवादिवत् सामान्यविशेषरूपता
मः । व्यञ्जकमे निवन्धनत्वं तु यरलवादावपि वक्तु शक्यमित्युक्तमेव । अपि च शाबलेयादिभेदप्रत्ययस्यापि व्यञ्जकभेदनिवन्धनत्वादेक एवासौ स्यात् ।
[265, મીમાંસક–ગે, ગુરુ, ગિરિ, ગેહ વગેરે શબ્દોમાં “ગવર્ણ સાથે જોડાયેલ સ્વરને ભેદ હોવા છતાં ગકારની પ્રતીતિ તે બધામાં અનુપ્ત છે એટલે આ ગકાર એક
નૈયાયિક—એ પ્રમાણે ન કહે. આ વર્ણભેદના જ્ઞાનને જ અમે સમજાવ્યું છે. સ્વરસંયોગ વિના પણ દિગ્ગજ' વગેરે ઉદાહરણેમાં વર્ણભેદનું જ્ઞાન થાય છે એ અમે દર્શાવ્યું છે. અમે અભેદના જ્ઞાનને નકારતા નથી. પરંતુ ભેદનું અબાધિત જ્ઞાન પણ થતું હોવાને કારણે તેમ જ બીજી કોઈ પણ રીતે તે ભેદનું જ્ઞાન ન ઘટતું હોવાને કારણે ગાય વગેરેની જેમ સામાન્યરૂપતા અને વિશેષરૂપતા બંને તેનામાં (=વર્ણમાં) છે એમ અમે કહીએ છીએ. ભૂજકભેદને કારણે વર્ણભેદનું જ્ઞાન થાય છે એ વાત તે ય, લ, વગેરે વર્ણોની બાબતમાં પણ કહેવી શકય છે એ અમે જણાવી ગયા છીએ જ. [અર્થાત વ્યંજકભેદને કારણે વર્ણોને એક
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004625 |
| Book Title | Nyayamanjari Part 3 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin J Shah |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1984 |
| Total Pages | 194 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Philosophy |
| File Size | 10 MB |