________________
૮૨ કર્મસિદ્ધાન્ત : રૂપરેખા અને પ્રૌઢ ગ્રન્થ
વિશેષતા–ઉપશમ ” શ્રેણિ પર આરૂઢ થનારી વ્યક્તિ કેધાદિને પિતાનું જોર બતાવતાં રોકે છે જ્યારે “ક્ષપક” શ્રેણિને આશ્રય લેનારી વ્યક્તિ એને સુષુપ્ત અવસ્થામાં પણ ન રહેવા દેતાં એનું પૂરેપૂરું નિકંદન કાઢે છે. પારિભાષિક શબ્દમાં કહું તે “ઉપશમ” શ્રેણિને આશ્રય લેનાર કેધાદિના ઉદયને રોકે છે તે “ક્ષપક” શ્રેણિએ આરૂઢ થયેલ એ ઉદયને જ નહિ પણ એની સત્તાને–એની નિષ્ક્રિય વિદ્યમાનતાને પણ નાશ કરે છે અને તેમ કરી એના પંજામાંથી સદાને માટે મુક્ત બને છે – એના ઉપર સર્વીશે વિજય મેળવે છે.
પૂવે એનું સોન મિથ્યાત્વના માટે એની
નુબંધી
ચારને સંહાર–બક્ષપક શ્રેણિએ આગળ વધનાર સૌથી પ્રથમ યથાપ્રવૃત્તિ આદિ ઉપર્યુક્ત ત્રણ કરણ વડે અનંતાનુબંધી કષાયાને સર્વથા નાશ કરે છે. ત્યાર બાદ એ દર્શન-મેહનીયની ત્રણે પ્રકૃતિને ક્રમશઃ સંહાર કરે છે. જે એમ કરવા માટે એની પાસે પૂરતું આયુષ્ય ન હોય અર્થાત્ મિથ્યાત્વના સંહારરૂપ આ કાર્ય પૂરું કર્યા પૂર્વે એનું મૃત્યુ થાય તે ફરીથી એ અનંતાનુબંધી કષા બાંધવા જેવી અધમ દશાને પામે કેમકે મિથ્યાત્વનું બીજ હજી બળી ગયું નથી—એ મેજૂદ છે.
ક્ષપક શ્રેણએ આરૂઢ થતાં પહેલાં જે આરૂઢ થનારે અન્ય ગતિનું આયુષ્ય બાંધી દીધું હોય અને સાત મેહનીય પ્રકૃતિને નાશ થયા બાદ તરત જ એ મૃત્યુ ન પામે તે જે ઉચ્ચ સ્થિતિ સુધી એ પહોંચ્યા હોય તેટલેથી જ એ સંતોષ માને અને ટૂંક સમય માટે તે અન્ય દુશમને નાશ કરવા માટે એ કશે પ્રયત્ન કરે નહિ. એને લઈને એને મુક્તિ મેળવવા માટે ચારેક ભવ કરવા પડે.
Jain Education International 2010_05 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
