Page Text
________________
૧૫s
યોગદૃષ્ટિનાં અજવાળાં -: ભાગ-૨
અપેક્ષા વિના જીવનારા એવા પણ પ્રભુ બીજાના પરિણામની આટલી રક્ષા કરે છે. તો જેને બીજાની અપેક્ષાઓ છે તેને બીજાના પરિણામની કેટલી રક્ષા કરવી જોઇએ ? આપણા નિમિત્તે બીજાના પરિણામ ન બગડવા જોઈએ. બીજાનાં પરિણામની દિન-પ્રતિદિન વૃદ્ધિ થવી જોઈએ. પણ બીજાના પરિણામની હાનિ થાય એવું તો જીવન ન જ હોવું જોઇએ.
પ્રશ્નઃ માધ્યસ્થભાવ હોય તો? માધ્યસ્થ ભાવના એ ચોથી ભાવના છે જયારે આ તો પહેલી ભાવના છે. મૈત્રી પરિણામ પહેલા જોઈએ. મૈત્રી એટલે સ્નેહ પરિણામ છે. સ્ત્રી કુટુંબ પરિવાર પ્રત્યે લાગણી છે. સ્નેહ પરિણામ છે. તે સ્વાર્થના કારણે છે તેમાં નિઃસ્વાર્થ મૈત્રી-સ્નેહ નથી.
સ્વાર્થ વિનાનો સ્નેહ પરિણામ જીવતત્ત્વના નાતે જોઇએ. બધા જીવો સજાતીય છે. એક સંબંધી છીએ. સર્વ જીવ પ્રત્યે હદયની કુણાશ, ભીનાશ હોવી જોઈએ. જેના પ્રત્યે સ્નેહ હોય તેનું અહિત આપણે કરતાં નથી પણ શકય હિત કરીએ છીએ.
જે ગુણી છે જેનામાં ઉચ્ચકક્ષાના ગુણો છે, ગુણોના શિખરે છે તેને જોઈને પ્રમોદભાવ હોવો જોઇએ. * જે જીવો બિચારા દુઃખી છે. અનાથ, લૂલા, લંગડા, અપંગ દુઃખી છે. તે જીવો પ્રત્યે કરૂણા, “પરદુ:ખપ્રહાણેચ્છા” કરૂણા છે. બીજાના દુઃખ દૂર કરવાની ઇચ્છા. શકય હોય, મારું ચાલે તેમ હોય તો તેમનાં દુઃખને હું દૂર કરું એ કરૂણા ભાવ છે. કરૂણામાં માત્ર ભાવના જ નથી પણ ભાવનાથી આગળ વધીને કરી છૂટવાનું છે. મૈત્રી ભાવનામાં સર્વ જીવો સુખી થાવ. દુઃખથી મુકત બનો એ ભાવના ભાવવાની છે. જયારે કરૂણા ભાવનામાં તેનાથી આગળ વધીને દુઃખીના દુઃખને દૂર કરવા કટિબદ્ધ બનવાનું છે. આ રીતે મૈત્રી ભાવનાથી કરૂણા ભાવના જુદી પડે છે.
માધ્યસ્થભાવ : જે જીવો કરૂણા ભાવનો વિષય નથી બની શકતા કારણ કે તીવ્ર અનંતાનુબંધી કષાયના ઉદયવાળા છે. વળી કર્મના તીવ્ર ભારથી ભારે છે. ભારે કર્મી છે. અવિનીત છે. ઉદ્ધત છે. ઉચ્છંખલ છે. તેના ઉપર અંદરથી કરૂણા હોવા છતાં બહારથી કરૂણાનું કાર્ય - તેમના દુઃખોને દૂર કરવા - તે થઇ શકે તેવું તે જીવદળ નથી. તો શું રોવા બેસવાનું ? ના.. ત્યાં માધ્યસ્થભાવ રાખવાનો છે.
દુઃખીના દુઃખે દુઃખી થવું એ નિર્દય રહેનારની અપેક્ષાએ સારું છે, તેના કરતાં પણ દુઃખી Êયે બીજાના દુઃખને દૂર કરવા પ્રયત્ન કરવો એ વધારે સારું છે અને બીજાના દુઃખે દુઃખી થયા વિના સમતામાં રહીને બીજાના દુઃખને દૂર કરવા તે સૌથી શ્રેષ્ઠ છે. નિર્દયતા કરતા કરૂણા ચઢે અને કરૂણા કરતાં સમતા ચઢે, દર્દીના દુઃખને જોયા પછી તેના દુઃખે દુઃખી થયા વિના તેને સાજો કરનારો ડૉકટર એ જગતમાં શ્રેષ્ઠ કહેવાય છે.
જેમ દર્દીના દર્દને દૂર કરવાની વૈદ્યની ઇચ્છા હોય, પણ દર્દી માને જ નહીં ત્યારે વૈદ્ય માધ્યસ્થભાવ કરે. એ ચોથી ભાવના છે. પણ પહેલી ભાવનાની જગ્યાએ ચોથી ભાવના કરશો તો આપણે પામવાનું પાણી નહીં શકીએ.
જયારે જગતના જીવોનાં દુઃખ દૂર કરવાનો કેસ આપણા હાથમાં નથી. ત્યારે
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004612 |
| Book Title | Yogadraushtina Ajwala Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Muktidarshanvijay |
| Publisher | Vardhaman Seva Nidhi Mumbai |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 398 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Yoga |
| File Size | 21 MB |