________________
કાયાત્સગ ધ્યાન
નામના ઉચ્ચારણ સાથે નામીની ઉપસ્થિતિનો અનુભવ થવા તે નામાભ્યાસની પ્રગતિનું મહત્ત્વપૂર્ણ અને અસંદિગ્ધ લક્ષણ છે.
30
ઉત્તુંગ માહાત્મ્યવાળા તીર્થંકર ભગવંતોના પુણ્ય નામના ઉચ્ચારણથી જ સાધારણ રીતે તેમને નમસ્કાર કરવાના પરિણામરૂપ પ્રકાશ સાધકના આત્મામાં જરૂર પ્રગટે છે.
પ્રસ્તુત સ્તવમાં ધ્યાતા સમક્ષ અરિહંત ભગવતરૂપ જે ધ્યેય છે તે વસ્તુ સ્વરૂપે વિદ્યમાન નથી, પરંતુ ધ્યાતાને તેમની બેધરૂપે ઉપલબ્ધિ છે; તેથી ધ્યેયના વાચક પવિત્ર પદ્મની- શબ્દ આકાર'ની મુખ્યતાવાળા સાડાત્રણ વલયવડે ન્યાસપૂર્વક આલ અન દ્વારા ધ્યેયના · અર્થા—આકાર ઃ અને બધ–આકાર ” સાથે જે ઐકય સધાય છે, તેનાથી ધ્યાતાને પદ્મથધ્યાન સિદ્ધ થાય છે.
:
તે વિષે સમજ આ પ્રમાણે છેઃ
વૈખરી વાણીમાં વાચક પદનું આલેખન હોય છે અને મધ્યા વાણીમાં વૈકલ્પિક (મનેાગત વિકલ્પરૂપ) પદનું આલંબન હેાય છે. વૈકલ્પિક પદ્મનું આલેખન લઈ ને નિર્વિકલ્પ સમાધિ સુધી પહેાંચવાનું હોય છે.
વૈકલ્પિક પદ સંજ૫(આંતર ભ્યાસ)રૂપ છે. લાસ્સ’-સૂત્રની બીજી, ત્રીજી અને ચેાથી ગાથામાં ચેાવીસ તીર્થંકર ભગવંતાનાં નામે નિર્દષ્ટ થયાં છે-તે જ્યારે વિધિપૂર્વક ન્યાસ અને માનસિક રટણથી અંતર્ગત કરવામાં આવે, ત્યારે મંત્રશાસ્ત્રના જાણકારે તે વિધિને ‘ સજલ્પ' કહે છે. ‘સ’જલ્પ’ આંતરવાણીરૂપ છે. તે અવિકલ્પદા (નિર્વિકલ્પ સમાધિ) સુધી લઈ જનાર છે.
કોઈપણ મ ́ત્ર પ્રથમ વિકલ્પરૂપતા ( વિચારરૂપતા ) ને પામે છે અને ૬ સજલ્પ’ના ચેાગથી તે વિકલ્પ અંતે વિમર્શરૂપતાને (પરામર્શરૂપતાને ) પામે છે. વિમશ તે જ તાત્ત્વિક ‘ પદ્મમયી દેવતા’+ છે.
'
શબ્દ-આકાર ’, ‘ અથ આકાર’, અને ‘ મેધ-આકાર ’———આ
.
પાત જલ યોગશાસ્ત્ર પ્રમાણે ‘શબ્દ’, ‘ અથ’ અને ‘ પ્રત્યય ’ છે.
+ પદ એ પ્રકારનાં છે—સ્થૂલ અને સુક્ષ્મ. પદ પોતાની સ્થૂલ અવસ્થામાંથી નીકળીને જ્યારે સૂક્ષ્મ અવસ્થાને પ્રાપ્ત કરે છે, ત્યારે તે જ દેવતા સ્વરૂપ અની જાય છે.
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
