________________
૬૮
સ્તવન : ૧૮ : શ્રી અરનાથ જિન સ્તવન
(રાગ : ૫૨જ તથા મારૂ)
નોંધ : જૈન તત્ત્વજ્ઞોની એક અનોખી પરિભાષા છે જે સમજ્યા વિના તેમની તત્ત્વની વાતો પણ સમજી શકાય નહીં સામાન્ય અર્થમાં ‘સમય’નો અર્થ ‘કાળ-વખતટાઈમ‘ થાય છે; પરંતુ જૈન પરિભાષામાં તેનો અર્થ ‘સિદ્ધાંત’, ‘ધર્મ’, ‘આત્મજ્ઞાન’ વગેરે થાય છે.
આ સ્તવનમાં અવધૂશ્રીએ આત્મજ્ઞાન અને અનાત્મજ્ઞાનની ચર્ચા કરી છે. અવધૂશ્રી સંપૂર્ણ આત્મલક્ષી તત્ત્વજ્ઞ કવિ હતા. સંઘ, સંપ્રદાય કે આડાવાડા સાથે તેમને કાંઈ નિસ્બત હતી નહીં તેથી અહીં સ્વધર્મ કે પરધર્મની ચર્ચા છે તે સંપૂર્ણ રીતે આત્મલક્ષી છે. ‘સ્વધર્મ' એટલે આત્મધર્મ અને ‘પરધર્મ’ એટલે અનાત્મધર્મ. હવે ગાથા :
ધરમ પરમ અરનાથનો, કિમ જાણું ભગવંત રે, સ્વ-પર-સમય સમજાવીએ, મહિમાવંત મહંત રે. ધરમ. ૧
અર્થ : અરનાથ પ્રભુ, આપનો ધર્મ (સિદ્ધાંત) સર્વોત્કૃષ્ટ છે; તો હે મહિમાવંત પ્રભુ ! સ્વધર્મ શું છે અને પરધર્મ શું છે તે કૃપા કરી મને સમજાવો.
શુદ્ધાતમ અનુભવ સદા, સ્વ-સમય એહ વિલાસ રે, પરપડી-છાંહડી જે પડે, તે પર સમય નિવાસ રે. ધરમ. ૨
નોંધ : ગાથાની ત્રીજી લીટીમાં પાઠાંતર છે તેની નોંધ લેવી જોઈએ. અહીં “૫૨૫ડી-છાંહડી’ એટલે કે પર = બીજાનો ‘પડી છાંહડી' એટલે પડછાયો (બીજાનો પડછાયો) તેમ પાઠ છે. બીજો પાઠ ‘પરબડી છાંહડી’ છે. ‘પરબડી’ એટલે વાર તહેવારે આવતો. આ બન્ને પાઠાંતર પર-પડ઼ીછાંડી કાવ્યની તથા અર્થની દૃષ્ટિએ વધુ બંધ બેસતું જણાય છે. શ્રી ભગવાન જવાબ આપે છે :
અર્થ : કર્મલેપથી રહિત (શુદ્ધાતમ) આત્માનો અનુભવ થાય તે સ્વ-સમયનો આનંદ (વિલાસ) છે પરંતુ જ્યારે પુદ્ગલનો પડછાયો પડ્યો જણાય ત્યારે ત્યાં પર-સમય (૫૨-ધર્મ)નું સ્થાન છે તેમ સમજવું.
નોંધઃ શુદ્ધ આત્માનું સ્વરૂપ એટલે સિદ્ધ સ્વરૂપ. તે શુદ્ધ સ્વરૂપ તે જ આત્માનો
આનંદધન-સ્તવનો સ્તવન-૧૮
Jain Education International_2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
