________________
૭૪
ગ્રીક-ભારત ચિંતનાત્મક ઐક્ય
ere now, a boy and a girl a bush (earth) a bird (air) and a dumb fish in the sea (Frag-117). These four elements compose the bodies which it successively inhabits.અર્થાત : (આત્માનું) પતન - તે માંસાહાર અગર પ્રતિજ્ઞા-ભંગ જેવા પાપની સજા છે. સંસારના સમયના ચક્રાવામાં પડેલ આત્મા પોતાનું વ્યક્તિત્ત્વ જાળવતો થકો જુદી જુદી જીવ-યોનિમાં પસાર થાય છે. આનો અર્થ એ થયો કે આત્મા ફક્ત મનુષ્ય યોનીમાં જ નથી અને મનુષ્ય યોનિ તો જુદી જુદી યોનિઓનું એક સ્વરૂપ છે (જેમાંથી આત્મા-જીવ-પસાર થાય છે.) એ આત્માનું ખરું સ્વરૂપ દૈવી છે અને જગતના તમામ જીવોમાં એક સરખું બીરાજમાન છે. આ રીતે જીવોની એકાત્મતા જળવાઈ રહે છે અને તેમ છતાં દરેક આત્મા તેનું આગવું વ્યક્તિત્વ જાળવીને હજારો વર્ષો સુધી જન્મ-મરણના ચક્રાવવામાં ફર્યા કરે છે. આ જન્મ પહેલાં હું છોકરો હતો અને છોકરી પણ હતો, વનસ્પતિ રૂપે હતો તેમ જ પક્ષીરૂપે પણ હતો અગર તો સમુદ્રમાં મૂંગી માછલી સ્વરૂપે પણ હતો (સૂત્ર ૧૧૭). ઉપર જણાવેલ સૃષ્ટિના ચાર મૂળભૂત તત્ત્વોથી આ તમામ શરીરો બંધાયેલ હતાં.”
જૈન-બૌદ્ધ કે વેદકીય – કોઈ પણ પ્રકારના ભારતીય તત્ત્વજ્ઞાનનું તદ્દન પ્રાથમિક જ્ઞાન ધરાવતી વ્યક્તિને પણ પ્રતીતિ થશે કે ઉપરના વિધાનો સંપૂર્ણ રીતે ભારતીય તત્ત્વજ્ઞાનના જ છે અને એમ્પોડોકલીસ જાણતા કે અજાણતા સંપૂર્ણ રીતે જૈન દ્વૈતવાદના સમર્થક છે. તેઓએ તેમની પ્રેરણા તેમના પૂર્વગામી જૈન તત્ત્વજ્ઞો પાસેથી લીધી છે કે સ્વતંત્ર ચિંતન દ્વારા મેળવી છે તે પ્રશ્ન તદ્દન ગૌણ અને અપ્રસ્તુત છે. જાણવા યોગ્ય હકીકત તો એ છે કે મૌલિક ચિંતનની દિશામાં હજારો માઈલ દૂર રહેવાવાળા ચિંતકો પણ સત્યની ઓળખાણ અને નિરૂપણ એક રીતે જ કરે છે.
Jain Education International2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
