________________
૧. તાડપત્ર, કાગળ આદિ
તાડપત્રતાડનાં ઝાડ બે પ્રકારનાં થાય છે : (૧) ખરતાડ, અને (૨) શ્રીતાડ. ગુજરાતી ભૂમિમાં જે તાડનાં વૃક્ષો અત્યારે વિદ્યમાન છે, તે ખરતાડ છે. આ વૃક્ષનાં પત્રો સ્થૂલ, લંબાઈ—પહોળાઈમાં ટૂંકાં તેમ જ નવાં હોય ત્યારે પણ સહેજ ટક્કર કે આંચકો લાગતાં તૂટી જાય તેવાં એટલે કે બરડ હોય છે. માટે પુસ્તક લખવાના કાર્યમાં તેનો ઉપયોગ કરાતો નથી. શ્રીતાડનાં વૃક્ષો મદ્રાસ, બ્રહ્મદેશ આદિમાં થાય છે. તેનાં પાંદડાં (પત્રો) શ્લક્ષ્ણ, લાંબા, પહોળાં તેમ જ સુકુમાર હોવાથી ઘણા વાળવામાં આવે તો પણ ભાગવાનો ભય રહેતો નથી.૪ જો કે કેટલાંક તાડપત્રો શ્લક્ષણ તેમ જ લાંબાં—પહોળાં હોવા છતાં કાંઈક બરડ હોય છે, તથાપિ તેના ટકાઉપણા માટે અંદેશો રાખવા જેવું નથી રહેતું. આ શ્રીતાડનાં પત્રોનો જ પુસ્તક લખવા માટે ઉપયોગ કરાતો અને હજુ પણ તે તે દેશમાં પુસ્તક લખવા માટે તેનો ઉપયોગ થાય છે.
કાગળ—જેમ આજકાલ ભિન્ન-ભિન્ન પ્રદેશમાં ભિન્નભિન્ન જાતિના કાગળો બને છે, તેમ પુરાતનકાળમાં અને અત્યાર પર્યંત આપણા દેશના દરેક વિભાગમાં પોતપોતાની ખપત તેમ જ જરૂરિયાત પ્રમાણે ભૂંગળિયા, સાહેબખાની આદિ અનેક પ્રકારના કાગળો બનતા અને તેમાંથી જેને જે સારા તથા ટકાઉ લાગતા તેનો તે પુસ્તક લખવા માટે ઉપયોગ કરતા. પણ આજકાલ આપણા ગુજરાતમાં પુસ્તકો લખવા માટે અમદાવાદી
Jain Education International2010_03 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
