________________
થતું ઘટજ્ઞાન અને ઘટ-અભિધાન જેમ ઘટનું પ્રથમપદનાં ધ્યાનમાં દ્રવ્ય, ગુણ, પચચ ) કહેવાય છે, તેમ નમસ્કાર્યના નિમિત્તે ઉત્પન્ન દ્રવ્ય સમાન similar ગુણ same તે જ છે. થતો નમસ્કારનો પરિણામ પણ નમસ્કાર્યનો પર્યાય is one એક જ છે. જ પર્યાય ગણાય.
પર્યાયની ધારણા વડે ગુણનું ધ્યાન થાય છે. (૪) નમસ્કાર કરનાર નમસ્કાર્યનું દાસત્વ પામે અને ગુણના ધ્યાન વડે દ્રવ્યમાં સમાધિ થાય છે. દ્રવ્ય)
છે. તેથી તે નમસ્કાર ઉપર નમસ્કાર એ ગુણનો સમુદાય છે. અને ગુણ એ પર્યાયની શક્તિ છે કરનારનો અધિકાર નથી.
ઋજુસૂત્રના મતે નમસ્કાર નમસ્કાર્યનો નહિ નમો રિહંતાણં' પદના જાપ વડે ઈંદ્રિય, મને પણ નમસ્કાર કરનારનો છે. કેમકે નમસ્કાર ત્રણ અને પ્રાણ ત્રણે કાબૂમાં આવે છે. ત્રણની શુદ્ધિ અને પ્રકારનો છે. જ્ઞાનરૂપ, શબ્દરૂપ અને ક્રિયારૂપ. સદુપયોગ થાય છે. ત્રણે આત્માની શક્તિઓ છે, તેથી નમસ્કાર જીવથી અભિન્ન છે, તેથી જીવ સિવાય બ્રહ્મ સ્વરૂપ દિવ્ય છે. ઈંદ્રિય એ ઈંદ્ર એટલે કે જડ પ્રતિમાદિનો ન જ હોઈ શકે. શબ્દરૂપ અને પરમૈશ્ચર્યવાન જે આત્મા, તેનું ચિહ્ન લિંગ છે. મન એ, ક્રિયારૂપ નમસ્કાર પણ શબ્દ અને ક્રિયા કરનારનો મનન, ચિંતન, જ્ઞાનનું સાધન છે. અને જ્ઞાન એ , ) ધર્મ છે, તે ધર્મ અન્ય દ્રવ્યમાં કેવી રીતે જઈ શકે ? ચિતિશક્તિનું ચૈતન્ય રૂપે પ્રકટીકરણ છે. પ્રાણ એ પણ 5
નમસ્કાર નમસ્કાર કરનારનો છે કેમ કે- બ્રહ્મની આત્મતત્વની શક્તિ છે તેથી જપ વખતે થતો : (૧) કરનારને આધીન છે. સ્વતંત્ર : કર્તા - એ ઈંદ્રિય, મન અને પ્રાણનો વિનિયોગ એ આત્માના જ,
નિયમ મુજબ જે જેને આધીન હોય તે તેનું દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયનું પ્રકટીકરણ છે. એ રીતે આત્માની
જ ગણાય. દેવદત્તના ધનની જેમ. સાથે મન-પ્રાણ-ઈંદ્રિયની એકતાનું ભાવન કરીને થતો (૨) કરનારના ગુણરૂપ છે. ક્રિયા કે શબ્દ જાપ, સમાધિનું કારણ બને છે. કરનારના ગુણ છે.
પ્રથમ પદના જાપથી મોહવિષનો વિલય થાય) (૩) નમસ્કારના કારણરૂપ કર્મના ક્ષયોપશમ છે. કર્મરોગની ચિકિત્સા થાય છે. અને ભવભયથી
કરનારમાં છે. કાર્ય કારણ સિવાય અન્યત્ર રક્ષણ મળે છે. હોય નહિ.
દ્રવ્યગુણ પર્યાયથી થતું અરિહંતનું ધ્યાન (૪) નમસ્કારનો પરિણામ નમસ્કાર કરનારમાં પોતાના મોહ-અજ્ઞાનનો નાશ કરે છે. પ્રાપ્ત થતો)
છે. અને તેના ફળનો ભોક્તા નમસ્કાર વિનય એ તપ સ્વરૂપ હોઈ કર્મરોગની ચિકિત્સારૂપ કરનાર છે.
બને છે. અને પ્રાપ્ત થતી સમાધિ જન્મ જરા મરણના) શબ્દાદિ નિયોના મતે ઉપયોગરૂપ જ્ઞાન એ ભયથી મુક્ત બનાવે છે. ( જ નમસ્કાર છે. કિન્તુ શબ્દ અને ક્રિયા એ નમસ્કાર તીર્થકરોનું શાસન દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય વડે) નથી. આ નયો માત્ર જ્ઞાનવાદી હોવાથી શ્રી વિશ્વનો બોધ કરાવવા સ્થાપન થયેલું છે. ગણધરોને જિનેશ્વરાદિ યા તેમની પ્રતિમાદિનો નમસ્કાર છે ત્રિપદીનું દાન કર્યા પછી તીર્થકરો દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાયથી ) છે. એમ વિશેષ કરીને માનતા નથી. માત્ર તીર્થ તેમને સોંપે છે અર્થાત તેનું જ્ઞાન વિશ્વને કરાવવા તદુપયોગવાન પૂજકનો જ નમસ્કાર છે, એમ માટે અનુજ્ઞા આપે છે – એ જ તીર્થકર ભગવંતોનો સ્વીકારે છે.
વિશ્વ પર પરમોપકાર છે. મંદિર-મૂર્તિ-આગમ-મંત્ર-૧
૩૦.
Jain Education International 2010_03
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org