Jain Dharma Vigyanni Kasotie Ke Vigyana Jain Dharmni Kasotie

SR No.: 004553
Original Sutra Author: N/A
Author: Nandighoshvijay
Publisher: Bharatiya Prachin Sahitya Vaigyanik Rahasya Shodh Sanstha
Publication Year: 2003
Total Pages: 96
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Science
File Size: 5 MB

Page 60

13
પાણી : સચિત્ત અને અચિત્ત : સમસ્યા અને સમાધાન
પાણી સજીવ છે. પાણીનો પ્રત્યેક અણુ સજીવ છે. સાથે સાથે તે બીજા જીવોની ઉત્પત્તિનું સ્થાન હોવાથી તેમાં કેટલીય જાતના જીવાણુ-કીટાણુ ઉત્પન્ન થાય છે, જે આપણા શરીરમાં વિવિધ પ્રકારના રોગાં ઉત્પન્ન કરી શકે છે. માટે સ્વાસ્થ્યની દૃષ્ટિએ પાણી ઊકાળીને જ પીવું જાઈએ. અત્યારે ક્યાંક ક્યાંક પાણીને અચિત્ત/પ્રાસુક બનાવવા માટે તેમાં થોડી રાખ, ચુનોં કે સાકર નાખવામાં આવે છે. જો કે શાસ્ત્રીય દૃષ્ટિએ રાખ, ચુનોં કે સાકર નાખવાથી પાણી અચિત્ત/પ્રાસુક થઈ જાય છે, આમ છતાં રાખ કે ચુનો કેટલા પ્રમાણમાં નાખવા જોઈએ અને તે નાખ્યા પછી કેટલા સમય પછી પાણી અચિત્ત/પ્રાસુક થઈ જાય છે તેની કોઈ માહિતી શાસ્ત્ર અથવા અન્ય કોઈ સ્રોત દ્વારા પ્રાપ્ત થતી નથી. વસ્તુતઃ આ રીતે અચિત્ત/પ્રાસુક થયેલ પાણી ફક્ત સાધુ-સાધ્વીએ જ લેવું યોગ્ય છે. કારણ કે તેમના માટે કોઈ શ્રાવક-ગૃહસ્થ પણ પૃથ્વી, પાણી, અગ્નિ, વાયુ, વનસ્પતિ આદિ સચિત્ત દ્રવ્યોની વિરાધના/હિંસા કરે તો તેનો દોષ તે તે સાધુ-સાધ્વીને લાગે છે. જો સાધુ-સાધ્વી માટે જ આ રીતે રાખ, ચુર્નો, કે સાકર નાખી પાણી અચિત્ત કરવામાં આવે તો એ પાણી અચિત્ત/પ્રાસુક હોવાં છતાં સાધુ-સાધ્વી માટે અણ્ણષણીય/અકલ્પ્ય છે. પ્રાચીન કાળમાં ગાંચરી લેવા નીકળેલ સાધુ-સાધ્વીને સ્વાભાવિક જ દાળ અથવા ચોખા ધોયેલ પાણી અથવા રોટલી બનાવતી વખતે છેલ્લે લોટવાળું પાણી, જેમાં લોટ કે અન્ય કોઈ પણ ખાદ્ય પદાર્થનો સ્વાદ જણાતો ન હોય અને એ પાણી તરસ છીપાવવા સમર્થ હોય તો તે પાણી તેઓ પોતાના પાત્રમાં લેતા હતા. પરંતુ શ્રાવકો માટે તો તપશ્ચર્યામાં સામાન્ય રીતે ત્રણ વખત ઊભરા આવેલું અચિત્ત/પ્રાસુક પાણી લેવાનો જ નિયમ છે. ઉપર જણાવી તે પ્રાચીન શ્વેતાંબર પરંપરા હતી અને તે પણ શાસ્ત્રાધારિત. અત્યારે આ પ્રથા જૈન સાધુ-સાધ્વીના કેટલાક સંપ્રદાય- સમુદાય-ગચ્છ કે વિભાગમાં આજે પણ ચાલુ છે. એટલે જ તેઓનો અનુયાયી ભક્ત શ્રાવક વર્ગ, તેમના માટે આ રીતે રાખ, ચુનો કે સાકર નાખી પાણી અચિત્ત/પ્રાસુક કરે છે, જે સર્વથા અનુચિત છે. આ રીતે આ પ્રકારનું પાણી લેવાથી અચિત્ત/પ્રાસુક પાણી ગ્રહણ કરવાનો મુખ્ય આશય જ માર્યો જાય છે. તેથી જ શ્વેતાંબર મૂર્તિપૂજક સાધુ-સાધ્વી સમુદાયમાં હવે ત્રણ ઊભરા આવેલ ઊકાળેલું અચિત્ત પાણી જ લેવામાં આવે છે. તેને પાકું પાણી કહેવામાં આવે છે. જ્યારે સભ્ય સંસ્કૃત ભાષામાં 'અચિત્ત' પાણી અને શાસ્ત્રીય પરિભાષામાં 'પ્રાસુક' પાણી કહેવામાં આવે છે.
59