________________
કવિઓ વીર કાવ્ય કરવા લાગ્યા. બંદીજનો વાતને બહેલાવવા લાગ્યા. મણિરત્ન ને કાકિણીરત્ન સેનાની સાથે ચાલતાં હતાં, ત્યારે વાર્ધકીરત્ન સહુથી આગળ ચાલતું હતું. આગળ ચાલનારને જોખમ ઘણું હતું, પણ આ તો જોખમમાં જીવનારા જવાંમર્દોનો સંઘ હતો !
સેના મિસ્રા ગુફાનો અર્ધો પ્રવાસ પૂરો કરી રહી. અહીં સુધી કોઈનો પણ સામનો કરવાનો વખત ન આવ્યો. અર્ધો પ્રવાસ પૂરો કરી સેના આગળ વધી, ત્યાં નદીના વેગવંત પ્રવાહનો સરસર ધ્વનિ કાને પડ્યો.
આહ ! નદીનો વેગ તે કેવો ? પ્રવાહનો અવાજ જ મનને થડકાવી નાખે એવો હતો. એ જળધારાની પાસે ફૂંકવાની પણ હિંમત ચાલે તેમ નહોતી.
સેના થંભી ગઈ. અહીં પદ પદ પર અંતરાયો હતા ને અભેદ્ય પ્રાકૃતિક કિલ્લેબંધી હતી. એ કિલ્લેબંધી, જેને દેવો કે વિદ્યાધરો પણ નહોતા ભેદી શક્યા, એને કાળાં માથાંના માનવીઓ ભેદવા નીકળ્યા હતા ! સહુ કહેતા કે જોતા રહો, થશે તો જોવા જેવી, હો !
પૂર્વ-પશ્ચિમ વહી આવીને સીમા બાંધતી નિમ્નગા નામની નદી ત્યાં વહેતી હતી. એનાં જળમાં એક ખૂબી હતી : એમાં એક પાંદડું પણ મૂકો કે તરત એ તળિયે જઈને ઠરતું.
ઉન્મગા નામની નદીમાં વળી બીજી વિચિત્રતા હતી. એના જળમાં કોઈ વસ્તુ પડી કે અધ્ધર આકાશમાં ફેંકાઈ જતી. છેલ્લા વિજયોમાં અજબ કામગી૨ી બતાવનાર ચર્મરત્ન અહીં નિષ્ફળ ગયું હતું.
આ નદીનાં પાણીના દગાખોર સ્વભાવ વિષે પ્રથમથી માહિતી મળી ચૂકી હતી. ભરતદેવ સો ગાળણે ગળીને પાણી પીએ તેવા હતા. નહિ તો ખંડોના ખંડો પર વિજય સાધનારી આ પ્રચંડ સેનાનું અસ્તિત્વ અહીં ક્ષણવારમાં નષ્ટ થઈ જાત. ભરતદેવ વિચક્ષણ પુરુષ હતા. એમની દૃષ્ટિમાં સફળતા ને નિષ્ફળતાના આંક અંકાઈ જતા, આથી દરેક સ્થિતિના સામના માટે તેઓ સુસજ્જ હતા. એમણે વાર્ધકીરત્નને જળથી અસ્પૃશ્ય રહીને સેતુ રચવા આજ્ઞા કરી.
જોતજોતામાં સેતુ રચાઈ ગયો. સેતુ રચવામાં ખરી તકેદારી એ રાખવાની હતી કે કોઈ પણ વસ્તુ જળને સ્પર્શ ન કરે. આખરે સેતુ રચાયો એટલે આખી સેના એના પરથી ઊતરીને બંને નદીઓ પાર કરી ગઈ.
તમિલાનાં દ્વાર ૨ ૧૧૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org