Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 481

तारकादिभ्य इतप्रत्ययः ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम् / [421 उपत्यका-ऽधित्यके / / 7 / 1 / 131 / / / यमपि 'पशुभ्यः स्थानेः' इति योगोऽपवादः / 133 // म० वृ०-'उपत्यका अधित्यका' इति निपा द्वित्वे गोयुगः / / 7 / 1 / 134 // त्येते। 'उपत्यका पर्वतस्य तलहट्टिका भूः / २अधि- म० ०-पशुनामभ्यो द्वित्वेऽर्थे 'गोयुगः'स्यात्' / त्यका पर्वतोपरि भूमिः // 131 / / गवोद्वित्वं गोगोयुगम् ,अश्वगोयुगम् / / 134 / / अव०-१इदमर्थानामपवादोऽयमपि / अश्वयोअव०-उपशब्दात् , अधिशब्दात् यथासंख्यं द्वित्वम् // 134 // पर्वतस्याध आसन्नायान , पर्वतस्योपरितनायां भुवि षट्त्वे षड्गवः / / 7 / 1 / 135 / / वाच्यायां त्यकः प्रत्ययो निपात्यते, यतो निपातनं म० वृ०-पशुनामभ्यः षट्त्वे वाच्ये 'षड्गवः रुव्यर्थम् / स्वभावतः स्त्रीलिङ्गावेतौ शब्दो इति प्रत्ययः' स्यात् / [इदमर्थानामपवादोऽयम् ] 'अजादेः' (2 / 4 / 16 ) इत्यनेन आप् / 'अस्यायत्तत् अश्वानां षट्त्वम् अश्वषड्गवम् / / 135 / / क्षिपकादीनाम्' (2 / 4 / 111) इति सूत्रे क्षिपकादिग तिलादिभ्यः स्नेहे तैलः // 7 / 1 / 136 / / णपाठादत्र इत्वाभावः / / 131 / / म० ३०-तिलादिभ्यः स्नेहेऽर्थे 'तैलः' प्रत्ययः अवेः सङ्घात-विस्तारे कट-पटम् // 7 / 1 / 132 / स्यात् [विकारप्रत्ययापवादोऽयम् ] तिलानां स्नेहो म. वृ०-अविशब्दात्सामर्थ्यात्षष्ठयन्तात् विकारस्तिलतैलम् ,सर्षपतैलम् ,एरण्डतैलम् // 136 सङ्घाते विस्तारे चार्थे यथासंख्यं 'कटपटौं' भवतः तत्र घटते कर्मणष्ठः / / 7.1 / 137 / / अविकटः, अविपटः // 132 // म. वृ०-कर्मन्शब्दात् तत्रेति सप्तम्यन्तात् प्रव०-सङ्घातेऽर्थे 'षष्ठयाः समूहे' (6 / 29) घटतेऽर्थे 'ठः' म्यात् / कर्मणि घटते-कर्मठः।। इत्यादिसूत्राणां प्राप्तौ सत्यां विस्तारे चार्थे / अव० कर्मणि कार्ये ऽतिदक्षः कर्मठः कर्मशूरः / / 137 'तस्येदम्' (6 / 3 / 160) 'दोरीयः' (6 / 3 / 32) तदस्य सञ्जातं 'तारकादिभ्य इतः।।७।१।१३८।। इत्यादिसूत्राणां संज्ञाविवक्षायां प्राप्तौ सत्याम् 'अवेः ___ म० वृ०-तदिति प्रथमान्तेभ्यस्तारका इत्यादि. संङ्घात०' इति सूत्रमपवादं कृतमित्यर्थः। 'अवीनाम ग्योऽस्येति षष्ठ्यर्थे 'इतः' [इतः प्रत्ययः] स्यात् , जानां सङ्घातोऽविकट: / अविपट इत्युदाहरणाग्रे यत्प्रथमान्तं तत् सातं चेत् स्यात् / तारकितं बृहद्वृत्तौ “सङ्घाते सामूहिकानां विस्तारे ऐदमर्थि नभः, पुष्पितस्तरुः // 138 / / काणां चापवादो योगः" इत्यक्षराणि सन्ति / सामूहिकानां कोऽर्थः ? 'षष्ठयाः समूहे ( 6 / 2 / 9) इत्या- अव०-'तारका इति शब्द आदिर्येषाम् (ते . दीनां सूत्राणाम् / ऐदमर्थिकानां कोऽर्थः ? 'तस्ये / तारकादयः, तेभ्यः) / तारका, पुष्प, कर्णक, ऋजीष, दम् '(6 / 3 / 160 ) इत्यादीनाम् , 'दोरीयः' (6 / 3 / 32) | मूत्र, पुरीष, निष्क्रमण, उच्चार, विचार, प्रचार, इति (अस्य च)संज्ञाविवक्षायाम् / / 132 // __ आराल, कुडमल, कुसुम, मुकुल, वकुल, स्तबक, पशुभ्यः स्थाने गोष्ठः // 7 / 1 / 133 // पिल्लव, किशलय, वेश, वेग, निद्रा, तन्द्रा, श्रद्धा, म० वृ०-[षष्ठयन्तेभ्यः] पशुनामभ्यः स्थाने- बुभुक्षा, पिपासा, अभ्र, श्वभ्र, रोग, अङ्गारक, ऽर्थे 'गोष्ठः' स्यात् / गवां स्थानं-गोगोष्ठम् , अश्व अङ्गार,पर्णक, द्रोह, सुख, दुःख, उत्कण्ठा, भर, गोष्ठम् , महिषीगोष्ठम् // 133 // तरङ्ग, व्याधि, व्रण, कण्डूक, कण्टक, मञ्जरी, कोरक, अङ्कर, हस्तक, पुलक, रोमाश्च, हर्ष, ___ अव०-तस्येदम्' (6 / 3 / 160 ) इत्यादीनाम- / उत्कर्ष, गर्व, कल्लोल, शृङ्गार, अन्धकार, कन्दल,