Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 426

366 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं [अ० 6 पा० 4 सू० 3 -37 वर्जनार्थे सर्वतो भावे वा वर्त्तते / तत्र यदा परि- कुसीदादिकट / / 6 / 4 / 35 / / पर्जनार्थस्तदा पथः परि परिपथमिति ‘पर्यपाभ्यां वये' (222171 ) इत्यनेन समासे ( ? असमासे ) ___म० वृ०-कुसीदाद्ये गृहणत्यर्थे 'इकट्' स्यात् / [टो ड्यर्थः] 'कुसीदिकः // 35 / / पश्चमी भवति, समासश्च 'पर्यपाबहिरच् पञ्चम्या' / (3 / 1 / 32) इत्यनेन भवति। पश्चात परिपन्थं परिपथं प्रव०-'कुसीद वृद्धि कालान्तरं द्रव्यं तदर्थपा तिष्ठति पारिपन्थिकः पारिपथिकः इति द्वितीया- | मपि द्रव्यं कुसीदमुच्यते / कुसीदं गृह्णाति / एवं न्तात् 'परिपन्थात्तिष्ठति च' (6 / 4 / 32) 'परिपथात्' कुसीदिकी // 35 // (6 / 4 / 33) इत्यनेन वा इकण कार्यः / यदा च परिः सर्वतो भावे व्याप्तौ अर्थे तदा परितः पन्थानं परि- दशैकादशादिकश्च / / 6 / 4 / 36 // पथः(?म्)इति'सर्वोभयाभिपरिणा तसा'( 2 / 2 / 35 ) ___ म०वृ०-द्वितीयान्तादशैकादशशब्दाद्र्ये गृहणइत्यनेन द्वितीया भवति, सूत्रसामर्थ्यादत्राव्ययी त्यर्थे 'इक' चकारादिकट् च स्यात् / दशैकादशिकः / ' भावसमासः / उभयत्रापि परिपथ इति शब्दसिद्धी [इकः], दशैकादशिका [इक], दशैकादशिकी [इकट्] (?सिद्धिः) / समासे कृते'ऋक्तःपथ्यपोऽत्' (7 / 3 / 76) // 36 // इत्यनेन पथिन्शब्दात् अत् समासान्तः, परिपथ इति सिद्धम् / तदनन्तरं परिपन्थं परिपथं पा प्रव०-'सूत्रे निपातनबलात् अकारान्तत्वम् / तिष्ठतीति वाक्ये इकण कर्त्तव्यः / / 32 / / दशभिरेकादश दशैकादश, दश च एकादश च वा, ___ परिपथात् // 6 / 4 / 3 // 'नाम नाम्ना'० (3 / 1118) इति समासः, अत एव / म. वृ०-तिष्ठतीति वर्त्तते / परिपथशब्दा- निपातनात् अकारान्तत्वम् / तच्च वाक्ये प्रयोगार्थम् / त्तिष्ठत्यर्थे 'इकण' स्यात् / पारिपथिकः, पन्थानं वर्ज- दशैकादशान गृहणाति इतिवाक्यम् ,तत इक इकट् यित्वा व्याप्य वा तिष्ठतीत्यर्थः // 33 // // 36 // ' प्रव०-'परिवर्जने सर्वतो भावे वा। पथः ___ अर्थ-पद-पदोत्तरपद-ललाम-प्रतिकण्ठाद् परि परिपथः [?म्) , सर्वतः पन्थानं वा परिपथम्, परिपथं तिष्ठति // 33 // // 6 / 4 / 37 // अवृद्धावति गये / / 6 / 4 / 34 / / म. व०-गह इति निवृत्तम् / अर्थात् , पदान् , म० ०-द्वितीयान्ताद् वृद्धिशब्दवर्जिताद् गृह्ण पदशब्द उत्तरपदं यस्य तस्मात् , ललामात् प्रतित्यर्थे 'इकण्' स्यात् योऽसौ गृह्णाति स चेदन्यायेन कण्ठाच्च गृहणत्यर्थे 'इकण' स्यात् / अर्थ गृहणाति आर्थिकः,पादिकः,पदोत्तरपद,-'पौर्वपदिकः, २औप्तप्रहणाद् गर्यो निन्द्यो भवति / द्विगुणं गृह णाति= द्वैगुणिकः, त्रैगुणिकः, वार्द्धषिकः / अल्पं दत्त्वा रपदिकः,आदिपदिकः, आन्तपदिकः, लालामिकः, 'प्रातिकण्ठिकः // 37 // प्रभूतं गृहणन् अपन्यायकारी सद्भिनिन्द्यते / अवृद्धेरिति किम् ? वृद्धिं गृह्णातीति वाक्यमेव / गये इति किम् ? दत्तं गृह्णाति // 34 // अव०-पूर्व च तत् पदं च पूर्वपदं गृहणाति / एवम् उत्तरपदम् आदिपदम् 'अन्तपदं गृहाति। प्रव०-'प्रयुक्त धनं पुष्णातीति प्रयुक्तधन- "ललामशब्दः प्रधानार्थे / 'कण्ठं कण्ठं प्रति= . पोषी, पृषोदरादित्वात् वृधुषी इत्यादेशः, वृधुषीं / प्रतिकण्ठम्, 'लक्षणेनाभिप्रत्याभि'० (31 / 33) कोऽर्थः ? वृद्धि कालान्तरं द्रव्यं गृह्णाति वाधु- इत्यव्ययीभावः, प्रतिकण्ठं गृहणाति / “व्याख्याषिकः // 34 // नतो विशेषार्थप्रतिपत्ति"रिति न्यायात अव्ययीभाव