Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 412

352] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं [भ० 6 पा० 3 सू० 175-180 बाधनार्थ धादेशः / अग्नीध इदं गृहमाग्नीध्रम् / पत्रपूर्वादन // 6 / 3 / 177 // // 174 // म. ३०-पत्रं पाहनम् , तत्पूर्वात् रथात्तस्येरथात्सादेश्च वोढुङ्ग' // 6 / 3 / 175 // दमर्थे-'ऽम्' स्यात् / यापवादः / [ अश्वरथस्येम००-नियमसूत्रमेतत् / रथात् केवलात् / दम्=] आश्वरथं चक्रम् // 177 // . सपूर्वाच तस्येदमर्थे यः प्रत्ययः, स रथस्य वोढरि वाहनात् // 6 / 3 / 178 / / रथाङ्गे एव च भवति / रथस्यायं वोढा रथ्योऽश्वः / रथस्येदं रथ्यं चक्रम् / सादि-द्वयो रथयोर्वोढा म००-वाहनवाचिनस्तस्येदमर्थे-'ऽम्' "द्विरथोऽश्वः, [उत्तमरथस्येदम्=] उत्तमरथ्यम् , स्यात् / औष्ट्रः, "रासभो रथः // 178 / / पाश्वरथं चक्रम् // 175 // अव०-'उह्यतेऽनेनेति वहनम् , वहनमेव वाहप्रव०-'योढङ्गे एव इति नियमादन्यत्र नम् , प्रज्ञादिभ्योऽण' (712 / 165) / अणादेरपवावाक्यमेव भवति, न प्रत्ययः,-रथस्येदं स्थानम् , वादः। आदिशब्दात् ईयब्ययोः। उष्ट्रस्यायं रथ अश्वरथस्य स्वामी / यदि सूत्रेण सह 'रथात्सादेश्च औष्ट्रः / रासभस्यायं रथः // 178 / / वोढङ्गे यः' इति परिणा एकयोगं कुर्यात् तदाऽणादिबाधनार्थमेव सूत्रं स्यात् , न नियमार्थम् / पृथक् वाद्यपथ्युपकरणे // 6 / 3 / 179 / / कृते तु सूत्रेऽणादिबाधनार्थ नियमार्थ च 'रथा- म० वृ०-नियमसूत्रमिदम् / वाहनाद् योऽयं त्सादे' (6 / 3 / 175) इति सूत्रं सिद्धम् / / प्रत्यय उक्तः स वाह्ये पथि उपकरणे एव च इद सादेः, कोऽर्थः ? अन्यशब्दात् रथशब्दात् / यः / मर्थे भवति, नान्यत्रं / अश्वस्यायमाश्वो रथः , प्रत्ययस्तु उत्तरसूत्रेण यः' (6 / 3 / 176) इत्यनेनैव आश्वः पन्थाः, आश्वं पल्ययनम् / वाह्यपथ्युपभवति, न 'रथात्सादेश्व०' इत्यनेन इति नियम- करण एव नियमादन्यत्र वाक्यमेव, न प्रत्ययः,सूत्रभावार्थः एव / अयं यश्च यः' (6 / 3 / 176) अश्वानां घासः // 179 // इत्यनेन यः प्रत्ययः सर्वत्र / एवम् त्रिरथः, द्विरथः त्रिरथ इत्यत्र यः' इत्यनेन यः प्रत्ययः, 'द्विगोरनपत्ये अव०-अश्वस्यायं पन्थाः आश्वः / एवमाश्वी यस्वर०' (6 / 1 / 24) इत्यनेन यस्य लुप् / अश्वै- कशा, अश्वस्येयं कशा आश्वी, ताजणो* // 179 / / येतो रथोऽश्वरथः, अश्वरथस्येदमाश्वरथम् , अत्र 'बहेस्तुरिश्चादिः // 6 / 3 / 180 // उत्तरसूत्रेण 'पत्रपूर्वाद' (6 / 3 / 177 ) इत्यनेन म० वृ०-वहेः परो यः तृचस्तनो वा तशब्दअम् / / 175 // स्तदन्तानाम्नस्तस्येदमित्यर्थे ऽ ,तशब्दस्य चादि.यः // 6 / 1 / 176 // रिकारः स्यात् / २सांवहित्रम् // 18 // म०३०-रथात्केवलात्सादेश्चतस्येदमर्थे यः प्रत्ययः' स्यात् / अणाद्यपवादः [आदिशब्दात् ईयः]। रथस्यायं प्रव०-'वहि, त, इ, च, आदि इति रचना / वोढा रथ्यः / द्वयो रथयोर्वोढा=द्विरथः, परथ्य वहेः पञ्चमीकसिः / तृ, पञ्चमीङसिः, 'ऋतो डुर्' चक्रम् , 'परमरथ्यं चक्रम् / / 176 / / (1 / 4 / 37) / इ, प्रथमासिः / सं-सम्यग् वहतिअव०-'रथस्येदं चक्रं रथ्यम् / परमरथस्येदं / ‘णकतृचौ' (5 / 1 / 48), संवह त इति शब्दः, संवोढुः परमरथ्यं चक्रम् // 176|| सारथेरिदं वाक्यं कृत्वा तृ (इत्यस्य) अग्रे अप्रत्य*प्राचीनकाले लौकिकभाषायां 'कशा' इत्यस्य 'ताजणो' इति प्रसिद्धिः / तदुक्तं श्रीहैमलिङ्गानुशासनविवरणस्य दुर्गपदप्रबोधवृत्ती-"प्रश्वादिताडनचर्मदण्ड इति लोके ताजणग्रो"।