Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 364

इन्] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं [अ०६ पा० 2 सू० 62-67 // 65 // मील इत्यादि / अवयगोमयफलादिति किम् ? [षष्ठयन्तात् ] नाम्नो [=शब्दात् / राष्ट्र वाच्ये 'द्रौवयं खण्डम् , गोमयं भस्म, कापित्थोरसः / 611 / देशे वाच्ये 'यथाविहितमण' स्यात् / 'शिबीनां राष्ट्र =शैवम् , गान्धारम / अनङ्गेति किम ? प्रव०-द्विः प्रत्ययः', कोऽर्थः ? द्वितीयवारं अङ्गानां राष्ट्र वङ्गानां राष्ट्रमिति वाक्यमेव भवति / पुनः प्रत्ययो न भवतीत्यर्थः / आदिशब्दात् औष्ट्र अङ्ग, वङ्ग, कलिङ्ग, सुह्म, पुण्ड इत्यङ्गादयः प्रयोगकः, कांस्य इति / द्रोविकारो मानं वयम् , 'द्रोर्व गम्याः // 65 // यः' (6 / 2.43 ) इति वयः प्रत्ययः, द्रवयस्यापि प्रव०-शिबिराजा, शिवे राज्ञोऽपत्यानिविकारो द्रौवयम् , 'विकारे'(६।२।३०) इत्यण , तथा गोः पुरीषं गोमयम् , 'गोः पुरीपे' (6 / 2 / 50) इति 'दुनादिकुर्वित्'० (6 / 1 / 118) इति भ्यः प्रत्ययः, मयट्, गोमयस्य विकारो- 'विकारे' इत्यण , 'बहुष्वस्त्रियाम्' (6 / 1 / 124) इत्यनेन यो लुप्यते, वृद्धिः / तथा 'कपित्थस्य विकारोऽवयवो वा फलं ततः शिबीनां शिव्यपत्यजनानां राष्ट्र शैवम् / तथा -'प्राण्यौ०' (6 / 2 / 31) अण् , 'फले' (6 / 2 / 58) लुप्, गन्धारस्यापत्यम्- 'अत इब्' (6 / 1 / 31), ततों कपित्थस्य विकारो- “विकारे' अण् // 61 // गान्धारे राज्ञोऽपत्यानि गान्धारि (? गान्धारयः), 'साल्वां० (6 / 1 / 117) इत्यनेन इन , 'अब्राह्मणान्' पितृ-मातुर्व्य-डुलं भ्रातरि / / 6 / 2 / 62 // / (6 / 1241) इत्यनेन इञ् लुप्यते, ततो गान्धारीणां म०व०-पितृमातृशब्दाभ्यां षष्ठयन्ताभ्यां भ्रातार पाच्ये यथासङ्घय 'व्यप्रत्ययो डुलप्रत्ययश्च स्यात्। राजन्यादिभ्योऽकत्र / / 6 / 2 / 66 // पितुर्धाता-पितृव्यः, मातुओता=मातुलः // 62 // म० वृ०-राजन्य इत्यादिभ्यो राष्ट्रवाच्ये-- पित्रोर्डामहट / / 6 / 2 / 63 / / 'इकल' स्यात् / अणोऽपवादः / राजन्यानां राष्ट्र म० वृ-पितृमातृभ्यां [षष्ठ्यन्ताभ्यां] माता- राजन्यकम् // 66 / / पित्रोर्वाच्ययो-'मिहट्' स्यात् / [टकारो ढ्यर्थः] प्रव०--राजन्य, दैवयातव, देवयात, आवृत, पितुः पिता-पिामहः, पितुः माता-पितामही, मातुः आजीतक, आबीतक, वात्रव, शालङ्कायन, बाभ्रव्य, पिता-मातामहः, मातुर्माता-मातामही // 63 // जालन्धरायण कोन्ताल, आत्मकामेय, अम्बरीपुत्र, आम्बरीपुत्र, अम्बरीषपुत्र,बैल्ववन, शैलूषज, उदुम्बर, प्रव०-'पित्रो महट्' अत्र पिता च माता औदुम्बर, तैतल, सन्प्रिय, दाक्षि, ऊर्णनाभ, ऊर्णच- 'पिता मात्रा वा' (3 / 11122) इत्यनेन एकशेषः, नाभि, आर्जुनायन, विराट, मालव, त्रिगर्त्त इनि वतो द्विवचनम् , ओस् / / 63 // राजन्यादिगणः / बहुवचनमाकृतिगणार्थम् / राजन्, अवेदुग्धे सोढ-दर-मरीसम् / / 6 / 2 / 64 // राज्ञोऽपत्यानि राजन्याः, 'जाती राज्ञः' (6 / 1 / 92) इति यः प्रत्ययः, राजन्यशब्दः, राजन्यानां राष्ट्र म० वृ०-अविशब्दाद् [षष्ठ्यन्तान् / दुग्धे- राजन्यकम् , 'राजन्यादिभ्योऽकब', 'न राजन्यमऽर्थे 'सोढ दूस मरीमस' इति प्रत्ययाः स्युः / अवे- नुष्ययोरके' (2 / 4 / 94) इति यकारस्य न लोपः / 66 / दुग्धम्-अविसोढम् , अविदूसम् , अविमरीसम् // 64 // | वसातेर्वा // 6 / 67|| राष्ट्रऽनङ्गादिभ्यः / / 6 / 2 / 65 // म. वृ०--बसातिशब्दादा--'ऽकर वा' म. वृ०-[राष्ट्रो देशः ] अङ्गदिवार्जितात् / स्यात् / वसातीनां राष्ट्रवासातकम् , वासातम् / / 67 / / बृहदवृत्तौ 'जानंधरायणः' इत्यपि /