Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 326

266 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ०६ पा० १सू० 32 मायूरिः, केन कापिञ्जलिः कृशः"; एतेन / म०वृ ०-बाह्लादिभ्यो 'गोत्रेऽपत्येऽर्थे इस ' काक्यादिभ्य एयणादयोऽपि व्याख्याताः / कथं स्यात् / अनकारान्तार्थः बाधकबाधनार्थश्चायमारतर्हि क्रौञ्चः कौकिलः ['शिवादेरण' (6 / 1 / 60)] चाट- | म्भः / बाहोरपत्यं बाहविः / गोत्रे इति किम् ? कैरः ['चटकाण्णैरः०' (6 / 1179)] ? जातिशब्दा योऽद्यत्वे बाहुर्नाम तस्यापत्यं-बाहवः। सम्भएवैते, यथाकथञ्चिद् व्युत्पाद्यन्ते; यथा 'क्षत्रं- वापेक्षं च गोत्रग्रहणम् , तेन पञ्चानामपत्यं पाश्चिः, १०क्षत्रियाः; राजा- ५१राजन्यः, १२मनुः- मनुष्यः, साप्तिः आष्टिः इत्यादि सिद्धम् // 32 // मानुषः / शतसर्वयुद्धकारकराजपुरुषमाथुरकुररादिभ्योऽनभिधानान्न इब्र // 31 // प्रव०-'स्वापत्यसन्तानस्य स्वव्यपदेशकारणअव०-१मिथिलाया अयं स्वामी- 'तस्येदम' / मृषिरनृषिर्वा यः प्रथमः पुरुषस्तदपत्यं गोत्रम् , (6 / 3 / 160) अण , मैथिलस्यापत्यम् , 'ऋषिप्राण्यः' तस्मिन्नषिधे गोत्रे / न अकारान्तः अनकारान्तः, अण . ततो डी। 2 “त्यजस्व को कुलकीर्तिनाः | अकारान्तशब्दं वर्जयित्वा शेषस्वरा तेभ्य इत्र भवशनं, भजस्त्र धर्म कुलकीर्तिवर्द्धनम्; प्रसीद जीवेम | तीत्यर्थः / अखण्डमव्ययं त्वप्रत्ययान्तो वा अद्यसबान्धवा वयम्" इत्युदाहरणपादत्र्यं ज्ञेयम् / दश- शब्दः सत्रत्ययः / बाहु, उपत्राकु, निवाकु, वटाकु, रथस्यायमिति दाशरथः, अपत्यविवक्षायां तु 'दाश चाटाकु, चटाकु, उपबिन्दु, वृकला, कृकला, रथिः' इत्येव भवति / (आदिशब्दात् ) शब्दान्तर- चूडा, बलाका, जड घा, छगला, भगला, लगहा, सन्निधेः / 'नियतस्य कस्यचित् पुरुषस्य मयूर इति ध्रुवका, धुवका,भूषिका,सुमित्रा,दुर्मित्रा / वृकलादिसंज्ञा, मयूरस्यापत्यं मायूरिः / कपिञ्जलस्यापत्यं= शब्देभ्यो यथासम्भवमेयण, एरणं बाधित्वा कापिञ्जलिः, 'अत इत्र' (6 / 1 / 31) / पूर्वोक्तप्रका 'दोनदीमानुषी-'ति सूत्रेणाण , तस्याप्यपवादः रेण / विशेषप्रतीतो सत्यामेयणादयो भवन्तीत्यर्थः, 'बाह्नादिभ्य इन', इति बाधकबाधनार्थश्चायमारअन्यत्र तु जात्यभिहितत्वान्न भवति / क्षणूयी हिं- भ्भः इति घटितम् / युधिष्ठिर, अर्जुन, राम, सङ्कसायाम् (इति) क्षण : क्षणनं क्षत् , क्रुत्सम्पदादि- पेण, कृष्ण, गद, प्रद्युम्न, शाम्ब, सत्यक, शूर इत्यभ्यः किप' (५।३।११४),यमिरमिनभिगमि० ष्टौ ( ? दश ) वृष्णयो यादवाः; एषु 'ऋषिवृष्ण्य(४।२।५५) इत्यने नान्तलोपः, ततस्तोऽन्तः, क्षतस्त्रा- न्धक०' इत्यणोऽपवाद इञ् / असुर, अजीगत,मध्यंयते-क्षत्रम् , 'स्थापास्नात्रः कः' (5 / 1 / 142) इति दिन ; एते त्रय ऋषयः / सुधावत् , स्वधावत् , कः,हिंसार्थात् सौत्रछदिधातोः वा 'हुयामा०' (451) पुष्करसद्, अनुरहत् , अनडुङ्, पश्चन् , सप्तन् , इत्यौणादिकः त्रः * १'क्षत्रस्यापत्यं क्षत्रियः, अष्टन् , क्षेमधन्विन् ,माषशिराविन ,शृङ्खलकोदिन , 'क्षत्रादियः' (631193) / १'राज्ञोऽपत्य-राज- (शृङ्खलतोदिन ,) नगरमर्दिन ,इन्द्रशमन् मद्रशर्मन् , न्यः, 'जातौ राज्ञः' (6 / 1 / 92) इति सूत्रेण यः प्रत्ययः, अग्निशर्मन् , देवशर्मन् , उपदश्च, उदञ्च, कुनामन् , 'अनोऽट्ये ये' (74 / 51) इत्यन्तस्वरादिलोपनि- सुनामन् ,(सुदामन ,) शिरस् .लोमन्; एतौ तदन्तौ, षेधः / १२मनु, मनोरपत्यं-'मनोर्याणौ षश्चान्तः' हास्तिशीर्षिः, औडुलोमिः, शारलोमिः इति बाह्वादि(६।१।९४) इति सूत्रेण य-अणप्रत्ययौ षोऽन्तश्च // 31 // गणः / बहुवचनमाकृतिगणार्थम् , तेन सख्युरपत्यं बाह्वादिभ्यो गोत्रे' // 6 / 132 // | साखिः,सांवशिः, उदकस्यापत्यम् औदङ्किः, औद्दाके इदं चिन्त्यम्, 'गमां वो' (4 / 2 / 58) इत्यनेनान्तलोपसद्भावात् / * अथवा क्षरणनं क्षतः, क्लीबे क्तः, 'यमिरमि०' (4 / 2 / 55) इत्यन्तलोपः, क्षतात् त्रायते इति स्थापास्नात्रः कः (5 / 1 / 142) इति कः, पृषोदरादित्वादस्य लोपः /