Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 260

200 ] श्रीसिरहेमाशब्दानुशासन : द [अ० 5 पा० 2 सू०४४-४९ - क्षितकर्मकात् / 'चुप् मन्दायाम् , चोपतीत्येवंशील- प्रव०-१'भावयिता' इत्यत्र' 'भू सत्तायाम्' श्वोपनः / शब्दयतीत्येवंशीलः-शब्दनः // 43 // . 'भूण अवकल्कने' वा, 'भूकः प्राप्तौ णिक (शा 'इङितो व्यञ्जनाद्यन्तात् / / 5 / 2 / 44 // 19) इति णिः / हस्तयिता' इत्यत्र इस्ती निरस्यति इति वाक्ये 'अङ्गान्निरसने णिक' (3 / 4 / ..म० वृ०-इदनुबन्धात् कानुबस्थाच्च व्यञ्जा. 38) इत्यनेन णिङ् / एवं पुच्छमुदस्थति उत्पुनाधन्ताद्धातोः परः शीलादौ सत्यर्थो 'अनः' स्यात् / च्छयिता, 'पुच्छादुत्परिव्यसने' (3 / 4 / 39) इति इदित्,- स्पर्धनः / हित ,-- कर्त्ततः वर्द्धतः / णिङ / भावयिता हस्तयिताअत्र णिग(णिज)नन्तरम२णेरतश्च विषय एव लोपे व्यञ्जनान्तत्वादिहापि नेकस्वरधातुत्वात् णकविषये सति णिढोलोपो विधेयः, भवति,-चितिण चेतनः, जुगुप्सनः, मीमांसनः / पश्चात् व्यञ्जनाद्यन्तत्वात् पूर्वेणानः प्राप्त इति 'न इजित इति किम् ? स्वप्ता / व्यजमाद्यन्तादिति णि 0. सूत्रेणाऽनः प्रतिषिध्यते, तद्नन्तरमिटि किम् ? एधिता, शयिता / अकर्मकादित्येव- वसिता कृते सति ‘णेरनिदि' (4 / 3 / 83) इति वचनात् पुन- . वस्त्रम् , सेविता विषयान / / 4 / / र्णिङ निवर्त्तते / मधुसूदनः, अरिसूदन , बलसू दन इति प्रयोगाः // 45 // - प्रव०-इश्व ङ च-इक, इक इत्-अनु द्रम-क्रमो यङः // 5 / 2 / 46 // बन्धो यस्य धातोः स इङित् , तस्मात् / व्यञ्जनमादिरन्तश्च यस्य इदनुबन्धम्य ङानुबन्धस्य स म००-यन्ताभ्यां द्रमिक्रमिभ्यां शोलादी सत्यर्थे व्यञ्जनाद्यन्तः,तस्मात्। इदनुबन्धात् ङानुबन्धात् की-| 'अनः' स्यात् / कुटिलं द्रमति कुटिलं क्रामतीत्येवंदृशात् ? व्यञ्जनाद्यन्तात इति विशेषणं ज्ञातव्यम् / शीलो दन्द्रमण:, चंक्रमणः। सकर्मकार्थ वचरणेरतश्चेति कोऽर्थः ? चेतन इत्यत्र अनप्रत्यय- 'नम् इति प्रतिषेधनिवृत्त्यर्थं च // 46 // विषये एव पूर्व 'णेरनिटि' (4 / 3 / 83) इत्यनेन णिगलोपः कर्त्तव्यः , जुगुप्सनः मीमांसन इत्यत्र अव०-१'दन्द्रमणः, चंक्रमणः'; अत्र'अत.' अनप्रत्ययविषये एवं पूर्वम 'अतः' (4 / 3 / 82) इति / (4 / 3 / 82) इत्यनेन अल्लोपः, योऽशिति' (4 / 3.80) सूत्रेण अतः अकारस्य लोपः, पश्चात अनप्रत्ययः इति यूलोपः // 46|| कर्त्तव्यम् (? यः), णि अती (? प्रतश्च) लोपे सति - यजि-जपि-दंशि-बदादकः / / 5 / 2 / 47 // धातोर्व्यशनाद्यन्तत्वाद प्रत्ययः प्राप्नोति / यदि णेरतो ?णेरतश्च लोपी नः क्रियते ताऽनेकस्व म० वृक्ष-एभ्यो यढन्तेभ्यः शीलादौ सत्यर्थे रस्वाद्धातोः 'निन्दहिस.' ( 5 / 2 / 68.) इति वक्ष्य 'ऊकप्रत्ययः' स्यात् / यायजूकः, जञ्जपूकः, दन्दशूकः, माणसूत्रेण णकः प्रत्ययः स्यात् / / 451/ वावदूकः / / 47 // न णिङ्-य-मूद-दीप-दीक्षः / / 5 / 2 / 45 // .. जागुः // 5 / 2 / 48 // म०व०-शीलादी जागर्तेः 'ऊकः' स्यात् / 'या' म० वृ०-णिगन्तेभ्यः, यान्तेभ्यः सूदादिभ्यश्च इति निवृत्तम् / जागतीत्येवंशीलो जागरूकः / / 4 / / शीलादौ सत्यर्थो 'अनो न भवति / णिगन्त,--भावयिता, रहस्तथिता / यान्त,- मायिता, दयिता, शमाटकाद् घिनण् / / 5 / 2 / 49 / / पूदि. क्षरणे- सूदिता, दीपिता, दीक्षिता / मधु- म-वृ०-शीलादौ सत्यर्थे शमादिभ्योऽष्टाभ्यों सूदनादयो नत्यादिषु द्रषव्याः // 45 // | धिनण' स्यात् / शमी, दमी, तमी, श्रनी, भ्रमी, .'न णिङ्-यर (51245) इति यान्तधातुमाश्रित्य कृतस्य प्रतिषेधस्य निवृत्त्यर्थम् /