Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 248

188 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं [अ० 5 पा० 1 सू० 166-171 ग्न्यर्थे वाच्ये भूतेऽर्थे 'क्विप् ' स्यात् / श्येन इव सप्तम्याः // 5 / 1 / 169 // चीयते स्म-श्येनचित् , कङ्कचित् , (रथचक्रचित् ) / म० वृ?-सप्तम्यन्ताद् नाम्नः परात् जनेभूतेअग्न्यर्थ इष्टका चय उच्यते // 165 / / ऽर्थे 'ड:' स्यात् मन्दुरजः, अप्सु जातम्- अप्सुअव०-श्येनचित् , कङ्कचित् , रथचक्रचित् जम् ,2 अब्जम् / / 169 / / इति प्रयोगा बहुलाधिकाराद् रूढिविषये एव प्रव०-मन्दुरायां मन्दुरे वा जातो मन्दुद्रष्टव्याः॥ 165 // रजः / २अप्सुजमित्यत्र 'वर्षक्षरवराप्सर०' (3 / 2 / दृशः क्वनिप् // 5 / 1 / 166 // 26) इत्यनेन अलुन् समासः / / 169 / / म० वृ-कर्मपराद् दृशे तेऽर्थे 'क्वनिप्' अजातेः पञ्चम्याः / / 5 / 1 / 170 // . स्यात् / विश्वं दृष्ट्वान्-विश्वदृश्वा, बहुदृश्वा, परलोक म० वृ०-पञ्चम्यन्तादजातिवाचिनो नाम्नः दृश्वा / सामान्यसूत्रेण क्वनिपि सिद्धे भूतकाले * [परात् ] जने तेऽर्थे 'ड:' स्यात् / बुद्धेर्जातः-. प्रत्ययान्तरबाधनार्थ वचनम् // 166 / / बुद्धिजः संस्कारः, संस्कारजा स्मृतिः, सन्तोषजं सह-राजभ्यां ग्युद्धः // 5 / 1 / 167 / / सुखम् / अजातेरिति किम् ? गजाजातः / / 170|| म. वृ०-सहराजभ्यां कर्मभ्यां पराकरोते क्वचित् / / 5 / 1 / 171 // युधेश्च भूतेऽर्थे 'क्वनिप्' स्यात् / सह कृतवान् म० वृक्ष-उक्तादन्यत्रापि क्वचिल्लक्ष्यानुसासहकृत्वा, एवं सहकृत्वानौ / सह युद्धवान्- सहयु- रेण 'ड:' स्यात् / उक्तानाम्नोऽन्यतोऽपि डः,-f ध्वा / राजानं कृतवान्- राजकृत्वा, 'राजयुध्वा। जातेन= किञ्जः, केन जातः= किञ्जः, द्विर्जातः= कर्मण इत्येव- राजा युद्धवान् / / 167 / / द्विजः, न जातः अजः, प्रजाताः प्रजाः | अकर्मणोप्रव०-राजानं युद्धवान् इति वाक्यं कार्यम् / ऽपि,- अनुपश्चाज्जातः= अनुजः / जातेरपि,युधिधातुरन्तभूतण्यर्थः सकर्मको भवति इति 'राजा ब्राह्मणाजातः ब्राह्मणजः पशुवधः, क्षत्रियजं युद्धम् , नं योधितवान्' इति परिणा (परिणाहेन) वाक्य स्त्रीजमनृतम् = अलीकम् / उक्ताद्धातोरन्यतोऽपि मस्ति, परं तत्त्वतो 'राजानं युद्धवान्' इति वाक्यं [जनिधातोरन्यत्रापि ड:]- ब्रह्मणि जीनवान ब्रह्म ज्यः, उक्तानाम्नो धातोश्चान्यतोऽपि डः,-- वराहः / कार्यम् / अयमपि ‘सहराजभ्याम्०' इत्यारम्भः प्रत्य उक्तानाम्नो धातोः कारकाच्चान्यतोऽपि डः,-- परियान्तरबाधनार्थो ज्ञातव्यः // 167 / / खाता= परिखा,आखाता= आखा [उपखा]। नामाअनोजेनेर्डः // 5 / 1 / 168 // भावे उक्त(धातु)कालान्यत्वे.-- अटति अतति वा म0 4०-कर्नपरादनुपूर्वाजने तेऽर्थे 'डप्र- / अः, "कः, भातीति भमृक्षम् [ नक्षत्रम ] तथा त्ययः' स्यात् / पुमनुजः, रेस्त्र्यनुजः (आत्मानुजः) खन्यते= खम् // 171 // // 168 // अव०-'अनितिपितृकः किञ्ज उच्यते / प्रव०-'अनुपूर्वो जनिर्जननोपसर्जनायां प्राप्तौ २एवमलं जातेन अलञ्जः, अधिजातेन= अधिजः, वर्तमानः सकर्मकः, तेन पुमांसमनुजातः इति परिजातन= परिजः / उपरिखा, आखा' इत्यस्याय वाक्यं सिद्धम् / रस्त्रियमनुजातः / आत्मानमनु- नामधातुकालान्यत्वे डः,-- मित्रं ह्वयति= मित्रह्वः / जात इति // 16 // अत्र अणोऽपवादो डः / धातुकारकान्यत्वे डः,- पटे * प्रणादिबाधनार्थम् /