Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 239

खश् विष्णु-खुक-खनविधानम् ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम् / अव०-'नाडीघटी'० इति सूत्रे ड्यन्तनिर्देशः★ असूर्योग्राद् दृशः / / 5 / 1 / 26 // नाडीशब्दे उपपदे खश् , नाडिशब्दाद् इतोऽक्त्य म० वृ०-असूर्योग्रपराद् दृशेः 'ख' स्यात् / र्थात् (2 / 4 / 32) इति डीविकल्पः, त्यभावे खशपि न भवति,- नाडिध्मः, नाडिधः; घटध्मः, घट सूर्यमपि न पश्यन्ति=असूर्यपश्या राजदाराः, उग्रं पश्यः // 126|| धः; खरध्म, खरधः इत्यर्थे कृतः // 120 / / पाणि-करात् // 5 / 1 / 121 // अव०--दृशिना सह सम्बद्धस्य नबः सूर्येण .म. वृ०-पाणिकराभ्यां कर्मभ्यां पराद्धमतेः / सहासामर्थेऽपि गमकत्वात् , कोऽर्थः ? वाक्यार्थ'खश्' स्यात् / पाणि धमति-पाणिधमः, करंधमः।। प्रतिपादकत्वात् , समासो भवति / / 126 / / पाणिंधमाः, करंधमाः, नाडिंधमाः पन्थान इति इरंमदः / / 5 / 1 / 127 // तद्योगात् , यथा- मञ्चाः क्रोशन्ति // 121 // म० वृ०--कर्मण इति निवृत्तम् / इरापूर्वाकूलादुद्रजोद्वहः // 5 / 1 / 122 // न्मदेः 'खश श्याभावश्च' निपात्यते / इरा-सुरा, म० वृ०-कूलपराभ्यामुद्रजोद्वहाभ्यां परात् तया माद्यतीति इरंमदः / / 12 / 'खश्' स्यात् / कूलमुद्रजो गजः, कूलमुद्वहा नदी। | नग्न-पलित-प्रिया-ऽन्ध-स्थूल-सुभगा-ऽऽढय-तद॥१२२॥ . . न्ताव्यर्थेऽच्वेभुवः खिष्णु-खुकत्र वहा-ऽभ्राल्लिहः // 5 // 1 / 123 / / // 5 / 1 / 128 // म० वृ०-बहाभ्रपराल्लिहः ‘खश्' स्यात् / वहं म० वृ०-नग्नादिभ्यः केवलेभ्यस्तदन्तेभ्यश्च लेढीति वहलिहो गौः, अभ्र लिहः प्रासादः / / 123 // अळ्यन्तेभ्यः व्यर्थे भवतेः 'खिष्णुखुको प्रत्ययौ' बहु-विध्वरुस्तिलात्तुदः // 5 / 1 / 124 // भवतः / अनग्नो नग्नो भवति-नग्नंभविष्णुः, म०वृ०-एभ्यः परात्तुदेः 'ख' स्यात् / बहुं नग्नंभावुकः; 'पलितंभविष्णुः, पलितंभावुकः; तुदति (इति) बहुंतुदं युगम् , विधंतुदो राहुः, रप्रियंभविष्णुः, प्रियंभावुक ; एवमन्धंभविष्णुः,3 अरुंतुदः पीडाकरः, तिलतुदः काकः / / 124|| अन्धंभावुकः, स्थूलभविष्णुः,४ स्थूलभावुकः; तद न्तेभ्यः,- अननग्नोऽनग्नो भवति-अनग्नंभविष्णुः, __ अव०-अरुस् , तुद् , अरुस्तुदतीति खश , अनग्नंभावुकः; 'सुनग्नंभविष्णुः इत्यादि / अच्वे'खित्यनव्यया०'( 3 / 2 / 111 )इत्यनेन सपरतो रिति किम् ? आढयीभविता (तृच् ] // 128|| मोऽन्तः, 'संयोगस्यादौ स्कोलुक् ' (2 / 1 / 88) इत्यनेन स् लुप्यते / / 124 / / प्रव०-उपपदविधौ तदन्तविधिर्नाश्रित इति ललाट-वात-शर्धातपाःऽज-हाकः // 5 / 1 / 125 / / तदन्तग्रहणं पृथक् कृतम् / १अपलितः पलितो भवति / अप्रियः प्रियो भवति / अनन्धोऽन्धो म० वृ०--प्रभ्यः कर्मभ्यः परेभ्यो यथासङ्ख्य भवति / 4 अस्थूलः स्थूलो भवति-स्थूलंभविष्णुः, तपज-हाक्भ्यः 'खश' स्यात् / ललाटंतपः, वातमजा स्थूलंभावुकः / एवं सुभगंभविष्णुः, सुभगंभावुकः / मृगाः, शद्ध जहा माषाः // 125 / / एवमाढयादिष्वपि ज्ञेयम् / असुनग्नः सुनग्नो अव०--'शुधूङ शब्दकुत्सायाम'- शूध , शर्द्धनं= भवतीति सुनग्नंभविष्णुः // 128 // शर्द्धः, अल् , शद्धं जहति (इति शर्द्धजहाः) // 125 / / कृगः खनट करणे // 5 / 1 / 29 / / ★अस्य 'इत्यर्थे कृतः इत्यनेन सह सम्बन्धः /