Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 198

138 ] - श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं [अ० 4 पा०४ सू० 46--47 रूपं प्रासज्येत / 'क्लिशिभ्यो' इत्यत्र बहुवचनं "क्लि- / पति; (ऊर्ण,--) प्रोर्णनूषति, प्रोणुनुविषति, प्रोर्णनशिच् उपतापे, क्लिशौश विबाधने" (इति) द्वयो- विषति; (भर,-- ) बुभृर्षति, बिभरिषति; (ज्ञप् ,) रपि ग्रहणार्थ कृतम् / पूङः परतः ‘उवर्णात्' (4 / 4 / ज्ञीप्सति, जिज्ञपयिषति; ज्ञपीति कृतह्रस्वग्रहणात् 159) इति निषेधे प्राप्ते, क्लिश्यतेर्नित्यमिटि ज्ञापेर्जिज्ञापयिषति इत्येव, (सन् ,-) सिषासति, प्राप्ते, क्लिनातेश्च औदित्त्वात् विकल्प प्राप्ते, क्त- सिसनिषति; (तन -) तितंसति , तितांसति, तितयोश्च नित्यं निषेधे प्राप्ते 'पूर-क्लिशिभ्यो नवा' निषति; (पत् -) पित्सति५, पिपतिसति; (वृ,-) इति विभाषेयं कृता / / 45 // प्रावुवूर्षति, प्राविवरिषति; एवं वुवूषते, ऋदन्त, तितीर्षति, तितरिषति, तितरीषति; 'चिकीर्षति' सह-लुभेच्छ-रुष-रिषस्तादेः // 4 / 4 / 46 // इत्यत्र लाक्षणिकत्वान्नेट , (दरिद्रा,-) दिदरिद्रासति, म० वृ०-एभ्यः परस्य 'स्ताद्यशितस्तकारादे- दिदरिद्रिषति // 47 // रिट्' स्यान्नवा / सोढा, सहिता; सोढुम् , सहितुम् ; सोढव्यं, सहितव्यम् ; लोब्धा, लोभिता; लोब्धव्यं, अव०-१“ऋयूच् वृद्धी, ऋयूट वृद्धी" (इति) लोभितव्यम् ; एष्ठा, एषिता; एषुव्यम् , एषितव्यम् / द्वावपि ज्ञेयौ, ऋध् , अद्धितुमिच्छति (इति) सन् , "इषच गतौ, इषश् आभीक्ष्ण्ये' इत्याभ्यां नित्य 'ऋव ईत ' (4 / 1 / 17 इति) ऋधः स्थाने ईर्त , न मेवेट् , प्रेषिता, प्रेषितुम , प्रेषितव्यम् ; रुष् , रोष्टा, चद्विवचनम् / बिभ्रक्षति' इत्यादि,- 'भ्रस्जीत पाके' रोष्टुम् ; रिष् ,-रेष्ठा, रेष्टव्यम् / तादेरिति किम् ? ( इति ) भ्रस्ज , भ्रष्टुमिच्छति, सपूर्व ( ? सन ) सहिष्यते, एषिष्यति' // 46 // 'संयोगस्यादौ स्कोलक' (2 / 1 / 88 ) इत्यनेन स प्रव०-इच्छेति निर्देशात् 'ईषत् इच्छायाम्' लुप्यते, 'यजसृज०"(२।११८७) इति जस्य षः, षढोः कस्सि' (2 / 1 / 62) (इति षस्य कः), 'नाम्यन्तस्था०' इत्यस्य ग्रहणम् , न तु इषच इत्यादि (? देः) / (2 / 3 / 15) इति सकारस्य षः / दम्भ, सन् , १(एवम) लोभिष्यति / 'रुषच रोषे' अथवा 'दम्भो धिप् धीप्' (४।१।१८।इति) दम्भः स्थाने भ्वादी 'कष शिष जष झष वप मष मुष रुष रिष 'धिप् , धीप्', न च द्विवचनम् / २स्वरहनगमो: यूष जूष शष चष हिंसायाम' (इति) रुष् , रोषा, सनि धुटि' (४।१।१०४।इति) दीर्घः / यियविषति' रोष्टुम् , रोष्टव्यम् ; रोषिता, रोषितुम् , रोषितव्यम् / इत्यत्र 'ओर्जान्तस्थापवर्गेऽवणे (4 / 1 / 60) इत्यनेन रिष-रेष्टा, रेषिता; रेष्टुम्, रेषितुम् ; रेष्टव्यम् ,रेषि पूर्वस्य इत्वम् / प्रोर्णनूषतीत्यादौ पूर्व 'स्वरादेर्द्वितव्यम् ; एते प्रयोगा रुषरिषेातव्याः // 46 // तीयः' (4 / 1 / 4) इति 'नु' इत्यस्य द्वित्वम् , तत एकइवध भ्रस्ज-दम्भ-श्रि-यूणु-भर-ज्ञपि-सनि-तनि- त्रं 'स्वरहनगमोः सनि धुटि' (4 / 1 / 104) इति दीर्घः, 'वोर्णाः' (4 / 3 / 19) इत्यनेन वा सेट् सन् पति-वृद्दरिद्रः सनः // 4 / 4 / 47 // डिद्वत् , (अतः) एकत्र गुणः, अन्यत्र उव् / जानम० वृ०-इवन्तात् , ऋधभ्रस्ज न्तं प्रयुङ क्ते (इति) णिग , अतिरी०' (4 / 2 / 21 ) ज्ञपिसनितनिपतिवृभ्यः, ऋकारान्तात दरिद्रश्च परस्य इति पोऽन्तः, 'मारणतोषणनिशाने ज्ञश्च' (4 / 2 / 60) ‘सन आदिरिट स्यान्नवा' / इवन्त,--दुयूषति, दिदे. इति ह्रस्वः ज्ञप , ज्ञपवितुमिच्छति (इति) सन् , विषति; सिव ,-सुस्यूषति, सिसेविषति; ऋध् ,-- 'ज्ञप्यापो ज्ञीपीप० (4 / 1 / 16) इति ज्ञीप् , १ईहँति, अदिधिषति; (भ्रस्ज,--) बिभ्रक्षति, ज्ञीप्सति / 'जिज्ञपयिषति' इत्यत्र सेट् सन् , (अतः) बिभक्षति; एवं बिभर्जिषति, विभ्रजिषति; (दम्भ,-) ज्ञीप (आदेशः) न प्राप्नोति। 4 ‘सनि' (4 / 2 / 61) धिप्सति, धीःसति, दिदम्भिवति; (श्रि,.) शिश्री- इत्यनेन आत्वं नस्य, 'तनो वा' (4 / 1 / 195) पति, शिथिषति; (यु,--) युयूषति, यियवि- | इत्यनेन वा दीर्घः / ५“रभलभशकपतपदामिः' (4 /