Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 187

// अहम् // // चतुर्थोऽध्यायः // [चतुर्थः पादः] अस्ति-वो-वचावशिति // 4 / 4 / 1 // | केवलयोः अस्वोर्न प्रयोगः, आस इत्यादि परिणा म० वृ०-अस्तिब्रुवोर्यथासङ्ख्य भूवचादेशौ' / (?) / अशिति विषयेऽवश्यं बभूवेत्यायेव प्रयोगाः भवतः, अशिति विषये। [अस्तेर्वादेशः-] अभूत् , भवन्ति इति अभिप्रायः // 1 // बभूव, भविता, भूयात् , भविष्यति, बोभूयते, बुभू- अघक्यबलच्यजेवीं * // 4 / 4 / 2 // षति,भवितव्यम् ,भवितुम् ; [ब्रुषो वच-]अवोचत् , म० वृ०-घब्-क्यप्-अल्-अच् वर्जिते ‘अशिति ऊचे, उवाच, वक्ता, उच्यात् , वक्ष्यति, वावच्यते, विषयेऽजेवीं आदेशः' स्यात् / विवाय, वीयात् , विवक्षति, वक्तव्यम् , वक्तुम् / अशितीति किम् ? प्रवेता,प्रवीतः' / अघक्यबलचीति किम् ? [घञ्] अस्ति, अस्तु, स्यात् , आसीत् ; ब्रवीति, ब्रूते, समाजः, (क्यप्-) समज्या, [अल्.] २समजः, [अच्-] ब्रूयात् ,ब्रवीतु,अब्रवीत् , रुक्न रुवाणः / विषय अजः॥२॥ सप्तमीनिर्देश: किम् ? भव्यम् , वाच्यम् / धात्वन्तरेणैव सिद्धे अस्तिब्रुवोरशिति प्रयोगनिवृत्त्यर्थ .. अव०-'प्रवेयम् , प्रवयणीयम् , वायकः, प्रवीय वचनम् // 1 // इत्यपि / 'समजनं समजः, “समुदोऽजः पशौ" . (5 / 3 / 30) इत्यल,समजः पशूनाम् ,समूह इत्यर्थः / अव०-१अस्तीति निर्देशात् ‘असूच क्षेपणे' | अजतोति अजः, स्त्री चेत् अजा // 2 // (इति) अस्यतेः, 'अषी असी गत्यादानयोश्च' (इति) त्रने वा // 4 // 43 // 'असतेने भ्वादेशः / 2( एवम् ) वक्षीष्ट, अवक्ष्यत, वक्ष्यते / 'चकासामास' इत्यादायनुप्रयोगे कृभ्व- म० ३०–'तृ-अनप्रत्यययोर्विषयेऽजेवीं वा' स्तीनां पृथग्निर्देशान्न भ्वादेशः / 'भव्यम् , स्यात् / प्रवेता, प्राजिता; प्रवयणः, प्राजनो दण्डः वाच्यम्'; अत्र विषयसप्तमीबलात् पूर्वमस्ते' (इति) // 3 // आदेशः, तदनन्तरं 'य एञ्चातः' (5 / 1 / 28) इत्यनेन अव०-'प्राज्यतेऽनेनेति प्राजनः, प्रवयणः; यप्रत्ययः सिद्धः, 'वाच्यम्', अत्र बलस्थाने पूर्व वच् , 'करणाधारे' (5 / 3 / 129) इत्यनेन अनट् // 3 // तदनन्तरम् 'ऋवर्णव्यअना०' (5 / 1 / 17) इति ध्यण सिद्धः, अन्यथा 'भव्यम् , वाच्यम्' इति न सिध्येत / चक्षोवाचिकांग्-ख्यांग // 4 / 4 / 4 // ४'भू सत्तायाम् ' इत्यनेनापि अभूत्-बभूवादिप्रयोगाः, म० ०–चक्षिको वाचि वर्तमानस्याशिति 'वचं परिभाषणे' इत्यनेनावोचदित्यादिप्रयोगाः विषये 'क्शांग ख्यांग्' (इत्येतो) आदेशौ स्याताम् / सिध्यन्ति, किमर्थमस्तिब्रुवोभूवचादेशविधानम् ? | आक्शाता, 'आख्शाता, आख्याता; आक्शास्यति, सूरिराह- धात्वन्तरेणेत्यादि,यत्र अशिति प्रत्ययः तत्र ) २आखूशास्यति; आख्यास्यति,आख्यास्यते ।वाचीति * अन्यथा कृम्बोरेव द्वयोरुपादानं कुर्यात् / * वी इत्यनुस्वारेदादेश इडभावार्थः /