Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 160

100 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं, [अ० 4 पा० 2 सू० 105-108 वादौ / जानाति, जानीते, जानन्, जानानः; जायते, / म० वृ०-“सरतेवेंगे गम्यमाने शिति परे जायमानः / अत्यादाविति किम् ? जाज्ञाति, जज- | अत्यादौ 'धाव' आदेशः” स्यात् / धावति, धाव / न्ति; यङ् (लुप)। शितीत्येव-ज्ञायते, जन्यते / 104 // / वेग इति किम् ? प्रियामनुसरति // 107 // अव०-'अत्यादौ' इति कोऽर्थः ? न त्वनन्तरे अव०-धावधातुना सिद्धे, सरतेवेंगे गम्यतिवादौ, अस्यायं भावार्थः-यदि धातुतिवादीना- माने सरति इति प्रयोगनिवृत्त्यर्थ वचनमिदम् / मन्तरे= विचाले श्नाश्यादिप्रत्यया भवन्ति, तदा 'वेगे सत्ते'-रित्यत्र तिवनिर्देशात् यङलुपि सरतेन ज्ञाजनधात्वोदेशो भवति; यदि तु पुनर्धातोः धाव,-सस्रत्, सरिस्रत, सरीस्रत् // 107 // परस्तिवादिप्रत्ययोऽनन्तरो भवति, कोऽर्थः ? धातुतिवादेरन्तरे - विचाले श्नाश्यादिप्रत्ययो न भवति, श्रौति-कृत्-धिवु-पा घ्रा-ध्मा-स्था-म्ना-दाम-दृश्रतदा जा आदेशो न स्यात् इत्यर्थः // 104 // र्ति-शद-सदः शृ-कृ धि-पिब-जिघ्र-धम-तिष्ठघादेह स्वः // 4 / 2 / 10 // . मन-यच्छ-पश्यच्छे-शीय-सीदम् / / 4 / 2 / 108 म० वृ०-'प्वादिगणस्य शिति ह्रस्वः' स्यात, - म० ०-"श्रौत्यादीनां शिति [ = शकारानु अत्यादौ। पुनाति, लुनाति / प्वादेरिति किम् ? बन्धे प्रत्यये परे] यथासङ्ख्यं शृ इत्याद्यादेशा" भव['नीश वरणे'] वीणाति / जानातीत्यत्र विधानसाम न्ति, अत्यादौ / श्रौतेः शृ, शृणोति; कृवोः कृ, •न्न ह्रस्वः // 105 // कृणोति; धिवोधिः, धिनोति; पः पिबः, पिबति; घ्रो जिघ्रः, जिवति, उंज्जिनः; ध्मो धमः, धमति,उद्धमः; अव०-क्रयादिधातुमध्ये 'पूग्श पवने' इत्या स्थः तिष्ठः, तिष्ठति, उत्तिष्ठमानः; म्नो मनः, आमरभ्य वृत्करणपर्यन्ताः प्वादयो धातवः 21 ज्ञेयाः नति, कतीहामनमानाः, दामो यच्छः, प्रयच्छति; // 105 // दृशः पश्य, पश्यति,शे प्रत्यये उत्पश्यः अर्तेः ऋच्छ., गमिषद्-यमश्छः // 4 / 2 / 106 // ऋच्छति, समृच्छमानः; शदेः शीयः, शीयते, शीय मानः; सदेः सीदः, सीदति, कतीह सीदमानाः म०व०-"एषामन्तस्य 'छ' इत्यादेशः' शिति // 108 // अत्यादौ स्यात् / गच्छति, इच्छति, यच्छति / शितीत्येव-गन्ता, एष्टा. यन्ता। अत्यादावित्येव अव०-श्रौत्योस्तिनिर्देशः कृवधिवह जङ्गन्ति / / 106 / / शुदामामनुबन्धश्च यङ्लुपि 'शृ' इत्याद्याादेशअव०-'गमिषत' (इति) अत्रातनिर्देशः निवृत्त्यर्थः कृतः, ततः “शोश्रु वत्, आरत, चरीक'इषच गतौ' इति दिवादेः, 'इषश आभीक्ष्ण्ये' इति . एवत्, देधिन्वत, दर्द शत, दादत्" इत्येव प्रयोगाः / क्र यादेनिवृत्त्यर्थः / शितीत्येव- गन्ता, एष्टा इत्यादि, 'ऋप्रापणे च' ( इति धातोः ) भृशमति (इति) अत्र श्वस्तुनीता, न तृच प्रत्ययः, अन्यथा व्यङ्ग- 'अट्यति' (3 / 4 / 10 / इति)यङ्, द्वित्वम्,'ऋतोऽत्' विकलता स्यात्, यथा-शित् नास्ति, तथाऽत्यादिरपि (4 / 1 / 38) इति द्वित्वे पूर्वस्य ऋतः अकारः, 'रि रौच नास्ति इति // 106 // लुपि (4 / 1 / 56 / इति)अभ्यासे रोऽन्तः, 'बहुलं लुप्' वेगे सर्तेर्धात् // 4 / 2 / 107 // | (3 / 4 / 14 / इति ) यङ्लोपः / 'आगुणवन्यादेः'