Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 123

यङन्तधातोद्वित्वे पूर्वस्यागुणौ ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम् / वृत्तिः-द्वित्वे सति पूर्वयोः ककारङकारयो- / न्यादेः' इति न्यादिवर्जनेन ? सत्यम, धातोत्वेि यथासंख्यं 'चकारत्रकारौं' भवतः / चकार, सति पूर्वस्य विकारे कर्तव्ये बाधकोऽपवादरूपी न अङवे // 46 // बाधकः” इति ज्ञापनार्थ न्यादिवर्जनं कृतम्, तेन "अचीकरद्" इत्यत्र सन्वद्भावस्य 'लघोर्दीर्घोऽस्व'न करतेर्यङः / 4 / 1 / 47|| रादेः' (4 / 1 / 64) इति सूत्रं न बाधते, अन्यथा * वृत्तिः–यङन्तस्य कवतेर्द्वित्वे सति पूर्वस्य परत्वात अपवादत्वाच्च पूर्व "लघोर्दीर्घोऽस्वरादेः" 'चो न स्यात् / कोकूयते स्वरः / कवतेरिति किम ? (4 / 1 / 64 ) इति प्रवर्तेत, ततः 'अचाकरत्' इति चोकूयते / यङ इति किम् ? चुकुवे / 47 / / प्रयोगः स्यात; 'अचीकरद्' इति इष्टश्च / इति पूर्वमुत्सर्गः सन्वत, पश्चादपवादो "लघोर्दीर्घोऽस्त्र रादेः” (4 / 1 / 64) इति प्रवत्तेते / न्यादिवर्जनेनाऽअवचूरिः-१"न कवर्यङः” इति सूत्रे कवते यमर्थः साधितः // 48 // रित्यत्र शवनिर्देशात् 'उंङ कुङ गुङ घुङ ङ ङ शब्दे' इति भ्वादेरेव चकारप्रतिषेधः। कौतेः 'टुक्षु न हाको लुपि / 4 / 1 / 49 / रु कुक शब्दे इत्यस्य अदादेः, कुवतेः 'कुंङ कुङ त शब्दे' इति तुदादेः इति द्वयोरपि पूर्वस्य चकारो वृत्तिः–हाको द्वित्वे पूर्वस्य यङो लुपि 'आ न' भवत्येव / कवतिधातुरव्यक्तशब्दे वर्तते, कौतिश्च / स्यात् / जहाति, एवं जहेति / लुपीति किम् ? शब्दमात्रे एव वर्तते, कुवतिश्च आस्वरे वीते। जेहीयते // 4 // एषां धातूनां त्रयाणां पाठे शब्दमात्रार्थत्वेऽपि गत्यर्थत्वाऽविशेषे धावतिगच्छत्यादीनामिवार्थभेदोऽस्ति। __ अवचूरिः - 'ओहांक त्यागे' इत्यस्य न हाको तथा यङ लुपि च चकारप्रतिषेधो न भवति, चकारो / लुपीति सूत्रवृत्तौ जहाति, (जहेति) इति प्रयोगद्वयं भवत्येव-चोकवीति / २चोकूयते' इति कौतिकु- भवति / 'जहेति', अत्र यङ लोपानन्तरं “यङ तुरुवत्योः प्रयोगोऽयम् // 47 // स्तोर्बहुलम" (4 / 3 / 64) इत्यनेन धातो: परत ईत्, अपर्णस्य (1 / 2 / 6) इत्यादिना एत्वे' जहेतीति आगुणावन्यादेः।४।११४८॥ सिद्धम् // 46 // वृत्तिः–“यङन्तधातोत्वेि सति पूर्वस्या- वञ्चस्रसध्वंसभ्रंशकसपतपदस्कन्दोऽन्तो नीः न्यादेः- नीमुरीरिरन्तवर्जितस्याकारगुणावासन्नौ” भवतः / *पापच्यते, चेचीयते, लोलूयते; तथा ||4|1150 // उपापचीति, बेभिदीति, लोलवीति / “एतावाकार- वृत्तिः-एषां यङन्तानां द्वित्वे सति पूर्वस्य गुणौ न यङ् निमित्तौ” इति यङ लुप्यप्यागुणौ 'नीरन्तोऽवयवो' भवति। वनीवञ्च्यते, वनीवञ्चीभवतः / अन्यादेरिति किम् ? वनीवञ्च्यते, यंयम्यते, ति; एवं सनीस्रस्यते, सनीस्रसीति; दनीध्वस्यते, नरीनृत्यते, नरिनति, नर्ति / 48! / बनीभ्रश्यते, चनीकस्यते, पनीपत्यते, पनीपद्यते, चनीस्कद्यते. ! // 50 // अवचूरिः-'न भविष्यन्ति न्यादयो यत्र / २एवमटाट्यते / यङ लुबन्तेऽप्यागुणौ दर्शयति / . अवचूरिः-(एवं) दनीध्वंसीति, बनीध्र सीति, ननु 'वनीवञ्च्यते' इत्यादौ अपवादत्वात् न्यादय | चनीकसीति, पनीपतीति, (पनीपदीति)। सनीनएव बाधका भविष्यन्ति, किमत्र सूत्रे 'आगुणाव- | सीति, दनीध्वंसीति, बनीभ्रशीति, चनीस्कन्दीति