Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 106

श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं 104 सू०६७-६६ धिषाताम् , अहसाताम् ; घानिषीष्ट, "जिणवि घन्” (4 / 3 / 101 ) इति घनादेशः, वधिषीष्ट; घानिता, हन्ता / / 6 / / .. बस्य प्रथमत्रिकसम्बन्ध्येकवचनतकारो गृह्यते, परस्मैपदमध्यमत्रिकस्य बहुवचनतकारो न ग्राह्यः / एवमुत्तरत्र / बिच्प्रत्यये जकारो "णिति" ( 41350) इति सूत्रे विशेषणार्थः। चकारो "न कर्मणा जिच" (3488 ) इति विशेषणार्थः // 66 // दीप-जन-बुधि-पूर-ताय- प्यायो वा 3 / 4 / 67 / / वृत्तिः–दीपादिधातुभ्यः कर्तर्यद्यतन्यास्ते परे "बिच् वा स्यात् , तलुक् च"। अदीपि, अदीपिष्ट; अजनि, अजनिष्ट; अबोधि, अबुद्ध; अपूरि, अपूरिष्ट; अताथि, अतायिष्ट; अप्यायि, अप्यायिष्ट / त इत्येव- अदीपिषाताम् // 67 // अवचूरिः-बुधीति इकारो देवादिकस्य बुघेरात्मनेपदिनः परिग्रहार्थः // 67 // भाव-कर्मणोः / 3 / 4 / 68 // वृत्तिः-सर्वस्माद्धातो वकर्मविहितेऽद्यतनीते परे "जिच् तलुक् च" स्यात् / श्रासि त्वया, अकारि कट: चैत्रेण // 6 // स्वर-ग्रह-दृश-हन्भ्यः स्य-सिजाऽऽशी:-श्वस्तन्यां जिट् वा / 3 / 4 / 69 / / वृत्तिः स्वरान्ताद्धातोर्ग्रहादिभ्यश्च विहितासु भावकर्मविषयासु स्य-सिजा-ऽऽशी:- श्वस्तनीषु “निट् प्रत्ययो वा" स्यात् / 'दायिष्यते, दास्यते; अदायिषाताम् अदिषाताम् ; दायिषीष्ट, दासीष्ट; दायिता, दाता; ग्राहिध्यते, "ञ्णिति" (4 / 3 / 50 ) इति वृद्धिः, 'ग्रहीष्यते; अग्राहिषाताम् , अग्रहीषाताम् ; ग्राहिषीष्ट, ग्रहीषीष्ट ; प्राहिता, ग्रहीता; दर्शिष्यते, द्रक्ष्यते; अदर्शिषाताम् , अदृक्षाताम् ; दर्शिषिष्ट, दृक्षीष्ट; दशिता, द्रष्टा घानिष्यते, हनिष्यते; अघानिषाताम , अव अवचुरिः-- प्रकृतिप्रत्ययोर्वचनवैषम्यान यथासंख्यं भवति / १"आत ऐः कृऔ" (41353) इति सूत्रेण आकारस्यकारः / २"इश्च स्थादः" (4 // 341) इत्यनेन इकारः। 'आत ऐः कृऔ" ( 4 // 3 // 53) इति ऐः। दायिता, दाता इत्यस्याने शमिष्यते, शामिष्यते, शमयिष्यते इत्यप्युदाहरणानि ज्ञेयानि / अत्र शम,. शाम्यन्तं प्रयुक्ते-णिग, णिति / 41350) ( इत्यनेन वृद्धिः ) आ, (शामि )स्यते, "स्वरग्रह०" इति ( प्रस्तुतसूत्रण ) वा जिट, (अतः) "शमयिष्यते” अत्र न जिट् / घटादेह्रस्वो० (4 / 2 / 24 ) इत्यनेन सर्वत्र ह्रस्वः / यत्र जिट् तत्र विकल्पेन दीर्घः। ( अतः जिटि सति शामिष्यते, शमिष्यते इति रूपद-- यम् / एवमशमिष्यत, अशामि........."( ष्यत, ) अशमयिष्यत; अशमिषाताम्, अशामिषाताम, अशमयिषाताम्; शमिषीष्ट, (शामिषीष्ट, ) शमयिषीष्ट ; शमिता, शामिता, शमयिता एवं चयिष्यते, चेष्यते; शायिष्यते, शयिष्यते; स्ताविष्यते, स्तोष्यते; कारिष्यते,. करिष्यते; तारिष्यते, तरिष्यते, तरीष्यते। भावफर्मणोरिति किम् ? दास्यति / "ग्रहीष्यते" इत्यादौ यत्र जिट नास्ति, तत्र सर्वत्र "तेर्ग्रहादिभ्यः" ( 4 / 4 / 33) इति सूत्रेण इट्, “गृह्णोऽपरोक्षायां दीर्घः ( 4 / 4 / 34) इति सूत्रण इटो दीर्घः सर्वत्र, यत्र च स्वरग्रहेत्यादिना' जिट तत्र सर्वत्र "णिति" (41350) इति सूत्रेण वृद्धिः, धालोरकारस्य आकारो वृद्धिः कार्या / 'ब्रक्ष्यते इत्यत्र "अः सृजिदृशोऽकिति" (4 / 4 / 111) इति सूत्रेण धातुविचाले अकारागमः / 'घानिष्यते' इत्यत्र स्वरेत्या-- दिना जिट् प्रत्यये कृते सति “जिणवि घन" (4 // 3 // 101 ) इति सूत्रेण हनो “घन्" इत्यादेशः / 'हनि-- ष्यते,' अत्र च "हनृतः स्यस्य" ( 4 / 4 / 49) इति सूत्रेण 'इट्'। 'अघानिषाताम्' इत्यत्र मिटि कृते "निणवि घन्' (4 / 3 / 101) इति घन् आदेशः। "अव-- विषाताम्," अत्र च जिटि कृते "अद्यतन्यां वा त्वात्मने""