Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

SR No.: 004402
Original Sutra Author: N/A
Author: Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir
Total Pages: 646
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 17 MB

Page 102

42] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ०३ पा०४ सू०५२-५५' चनामावः' संपन्नः। द्विवचनादिकम् (इति ) आदिशब्दादू दयाश्चक्रे' इत्यत्र 'अनादेशादेः०' ( 411024) इत्यनेन 'एत्वाभावः' सिद्धः // 51 // . आर्, “यजसृजमृजराजभ्राज.” (21187) इत्यनेन शकारस्य षत्वम्, "षढोः कस्सि" (211162 ) इति सूत्रेण षस्य ककारः; "नाम्यन्तस्था०" ( २॥३॥१५)इति ( प्रत्ययस्य ) सस्य षत्वम् / हशिटः० ( 34155) इत्यनेन सक् / मृशंत् आमर्शने / 'कृषीत् विलेखने / "तृपौच प्रीतौ / दृपौ च हर्षमोहनयोः / “अतृपत, अपत्;" उभयत्र "लुदिातादिपुष्यादेः परस्मै" (3 / 4 / 64 ) इत्यनेन अङ् प्रत्ययः / तृपट्टपोः पुष्यादित्वादङि प्राप्ते, शेषाणां तु हशिटः० (34 / 55) इत्यनेन सकि प्राप्ते "स्पृशमृशकृष०" इति सूत्रं कृतम्। इयमवचूरिः स्पृशमृशेति सूत्रे प्रान्ते अपत् इत्यस्याये बोद्धव्या // 54 // हशिटो नाम्युपान्त्याददृशोऽनिटः सक / 3 / 4 / 5 // पञ्चम्याः कृग् / 3 / 4 / 52 // वृत्तिः-वेत्तेः परस्याः “पञ्चम्याः स्थाने आम् वा, स च कित्, आमन्ताच्च परः ‘पञ्चम्यन्तः कृग् अनु- पश्चात्प्रयुज्यते” / विदाङ्करोतु, वेत्त; विदाङ्कुरु, विद्धि; विदाङ्करवाणि, वेदानि / कृगग्रहणं भ्वस्तिव्युदासार्थम् // 52 // सिजद्यतन्याम् / 3 / 4 / 53 // वृत्तिः-धातोरद्यतन्यां परभूतायां १“सिच् प्रत्ययः" स्यात् / वेति निवृत्तम् / अनैषीत् , अकृषातां कटौ चैत्रेण // 53 // - अवचूरि:- 'इकारचकारौ विशेषणार्थो / २आमोऽधिकारनिवृत्तः, तत्सम्बद्धत्वात् / “अनैषीदि"- त्यत्र "सः सिजस्तेदिस्योः" (4 // 3 // 65 ) इत्यनेन ईत / "सिचि परस्मै समानस्याङिति" ( 4 // 3 // 44) इति वृद्धिः // 53 // स्पृश-मृश-कृष-तृप-दृपो वा // 3 // 4 // 54 // वृत्तिः-स्पृशादिधातुभ्योऽचतन्यां परभूतायां "वा सिच्'' स्यात् / 'अस्पाक्षीत् , अस्पार्षीत् , २अस्पृक्षत्; अम्राक्षीत् , अमाक्षीत् , अमृक्षत् ; . अक्राक्षीत् , अकार्तीत्, अकृक्षत्; अत्राप्सीत्, अतार्सीत्, भतृपत्; 'भद्राप्सीत् , अदार्सीत् , अपत् // 54 // अवचूरिः-स्पृशंत् संस्पर्श, स्पृश्, (सिच्) अद्यतन्याः परस्मैपदं,.............. ( दिव, ) "सः सिजस्ते." (413365 ) इति ईत , "स्पृशादि सृपो वा' (4 // 1112 ) इत्यनेन स्पृशो विचालेऽकारः, “व्यञ्जनानामनिटि" (4 // 345) इति वृद्धिः,एकत्र आकारः, अन्यत्र वृत्तिः-'हशिडन्तानाम्युपान्त्याद् दृशिवर्जितादनिटो धातोरद्यतन्यां परंभूतायां “सक् प्रत्ययः" स्यात् / सिचोऽपवादः / दुइ,- 'अधुत्, विशअविक्षत् , लिहलिशोः अलिशत्, द्विष, अद्विक्षत् / नाम्युपान्त्यादिति किम् ? अधाक्षीत् / अदृश इति किम् ? अद्रातीत् / विकल्पितेटोऽपि धातोः परः पक्षेऽनिट्वात् सक्-न्यवृक्षत्, अन्यत्र इटि सति न सक्- न्यगृहीत् / 5 / / अवचूरि:-'हशिडन्ताद्धातोः परः सक् भवतीति सम्बन्धः, कीदृशात् हशिडन्तात् ? नाम्युपान्त्यातू, पुनः कीदृशात् ? अनिटः, इति योजना / "अक्षत्," अत्र दुहीक क्षरणे, दि, सक्, “हो घुट्पदान्ते" ( 2 // 1 // 82 ) इति हस्य ढः, “ग-उ-द-बावेश्चतुर्थान्तस्यकस्वरस्याऽऽदेश्चतुर्थः स्ध्वोश्च प्रत्यये” (231177) इति दस्य धकारः, "षढोः कः सि" (2 / 1262) इति ढस्य कः, 'नाम्यन्तस्थाकवर्गात पदान्तः०"( 2 / 3 / 15) इति सस्य षत्वम् / “अलिक्षत्," लिहीक आस्वादने, अथवा लिशं ऋषत् गतौ, लिह लिश वा, अत्र "हो घुट्” ( 221182 ) इति हस्य ढः, अन्यत्र यजसृज.