Abhidharmadipa with Vibhasaprabha Vrutti

SR No.: 004384
Original Sutra Author: N/A
Author: P S Jaini
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute
Publication Year: 1977
Total Pages: 660
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 12 MB

Page 527

[467. 368 अभिधर्मदीपे शैक्षस्य विद्यमानापि अनाकारित्वान्नाङ्गमुच्यते / सत्यामपि हि तस्यां क्लेशबन्धनबद्धः शैक्षो ण (न) च विमोक्षो युज्यते / का पुनरियं विमुक्तिः कतिधा च ? तदपदिश्यते मोक्षाधिमोक्षरूपत्वान्नित्यानित्यत्वतो द्विधा / ' स्वरूपभेदादपि द्विधा प्रकारभेदादपीति। स्वभावभेदात् मोक्षाधिमोक्षस्वभावा / [Fol. VII. B. 7. 137 a.] 'प्रकारभेदोपि क्षराक्षरभेदात्,३ सामयिकी कान्ताऽकोप्यभेदाद्वा रा[ग]विरागाविद्याविरागभेदाच्च / 1cf. सा पुनद्विधा। __ असंस्कृता क्लेशहानिरधिमुक्तिस्तु संस्कृता। साङ्गः संव विमुक्ती द्वे Ak. VI. 75 d, 76 abc... 2 क्लेशप्रहाणमसंस्कृता विमुक्तिः। अशैक्षाधिमोक्षः संस्कृता विमुक्तिः। Akb. VI 76 ab. The Kosakara here introduces a controversy : सैव विमुक्ती द्वे सैव संस्कृता विमुक्तिः / द्वे विमुक्ती सूत्र उक्त। चेतोविमुक्तिः प्रज्ञाविमुक्तिश्च / विमुक्तिस्कन्धोऽपि स एव द्रष्टव्यः। यहि सूत्र उक्तम् - "कतमच्च व्याघ्रबोध्यायना विमुक्तिपरिशुद्धिप्रधानम् ? इह भिक्षवो रागाच्चित्तं विरक्तं भवति विमुक्तं द्वेषान्मोहाच्चित्तं विरक्तं भवति विमुक्तम् / इत्यपरिपूर्णस्य वा विमुक्तिस्कन्धस्य परिपूरये परिपूर्णस्य चानुग्रहाय च्छन्दो वीर्यम् (Cf. Ang. II. p. 194.)" इति विस्तरः / तस्मानाधिमोक्ष एव विमुक्तिः। किं तहि ? तत्त्वज्ञानापनीतेषु रागादिषु चेतसो वैमल्यं विमुक्तिरित्यपरे / Akb. VI. 76 c. -""यत एवं रागादिभ्यो विमुक्तिः प्रहाणमित्येवं लक्षणा विमुक्तिरुक्ता सूत्रे, नाधिमुक्तिः / तस्मान्नाधिमोक्ष एव विमुक्ति: / "वैमल्यं अनास्रवत्वं अनर्थान्तरभूतं घृतमण्डस्वच्छतावत्, इत्यपर इत्याचार्यः। Saks. p. 607. See LVPAK., VI. pp. 296-8. 3 संस्कृतासंस्कृतभेदात् / 4 Cf. विमुक्तिः सामयिक्येषामकोप्याकोप्यधर्मणः // AR. VI. 56 cd. एषां च पञ्चानां[अर्हतां] सामयिकी कान्ताचेतोविमुक्तिर्वेदितव्या। नित्यानुरक्ष्यत्वात् अत एवैते समयविमुक्ता उच्यन्ते / समयापेक्षाश्चैतेऽधिमुक्ताश्चेति / Akb. VI. 56. c. -सामयिकी इति / समये उपकरणारोग्यदेशविशेषादिलक्षणे भवा सामयिकी / कान्ता च / कान्ता चेतोविमुक्तिः / कस्मात् कान्तेति ? नित्यानुरक्ष्यत्वात् / कान्तं हि नित्यं अनुरक्ष्यमिति लोके दृश्यते / सूत्रेऽप्युक्तम् - "तद्यथा नामैकाक्षस्य पुरुषस्य ज्ञातय एकमक्षि साधु च सुष्ठ चानुरक्षितव्यं मन्येरन् "एवमेव समयविमुक्तस्याहतोऽनुरक्ष्य एष धर्मोऽनुकम्प्योऽनुग्राह्यः.." Saky. p. 583. ___Cf. अट्ठान तं संगणिकारतस्य यं फस्सये सामयिकं विमुत्ति / Suttanipata, 54. -सामयिकं विमुत्ति ति लोकियसमापत्तियं, सा हि अप्पितप्पितसमये एव पच्चनीके