________________ 332 अभिधर्मदीपे [423. दृष्टिरुत्पद्यते'। सूत्र उक्तम् “लौकिकाग्रधानन्तरं समं नियाममवक्रामति अनिमित्तं विसङ्खारं निरोधं निम्बानं आरम्मणं कुरुमानं, पुथुज्जनगोत्तं पुथुज्जनसङ्ख पुथुज्जनभूमि अतिक्कममानं निब्बानारम्मणे पठमावट्टन-पठमाभोग-पठसमन्नाहारभूतं मग्गस्स अनन्तर. समनन्तरासेवन-उपनिस्सय नत्थि-विगतवसेन छहि आकारेहि पच्चयभावं साधयमानं सिखाप्पत्तं विपस्सनाय मुखमूतं अपुनरावट्टकं उप्पज्जति गोत्रभूनाणं, यं सन्धाय वुत्तं-"कथं बहिद्धा वुटानविट्टने पा गोत्रभूजाणं ? उप्पादं अभिभुय्यतीति गोत्रभू, पवत्तं""पे . उपायासं अभिभुय्यती त गोत्रभू , "बहिद्धा सङ्खारनितिं अभिभुय्यती ति गोत्रभू, अनुप्पादं पक्खन्दती ति गोत्रभू, अप्पवत्तं "पे 'अनुपायासं निरोध निब्बानं पक्खन्दती ति गोत्रभू, उप्पादं अभि भुयित्वा अनुप्पादं पक्खन्दती" [Patisambhid a, vol. I. p. 66] ति सब्बं वित्थारेतब्वं / Vm. XXII 5. तं [गोत्रभूत्राणं] हि बनावज्जनम्पि समानं आवज्जनढाने ठत्वा, एवं निब्बत्ताही ति मग्गस्स सनं दत्वा विय निरुज्झति / मग्गो पि तेन दिन्नसझं अमुञ्चित्वा वा अवीचि- , सन्ततिवसेन तं आणं अनुबन्धमानो अनिब्बिद्धपुब्बं अपदालितपुब्बं लोभ'""दोस ""मोहक्खन्धं निब्बिज्झमानो व पदालयमानो व निब्बत्तति / Vm XXII. 11. कतमो च पुग्गलो गोत्रभू ? येसं धम्मानं समनन्तरा अरियधम्मस्स अवक्कन्ति होति तेहि धम्मेहि समन्नागतो अयं वुच्चति पुग्गलो गोत्रभू / P. Painatti. p. 2. 9 The dharma-matrekshana-drishti means dharma-jnana-kshanti, the first totottara.chitta:-लोकिकाग्रधर्मानन्तरमनास्रवधर्मज्ञानक्षान्तिरुत्पद्यते।कस्मिालम्बने? कामदुःखे / कामावचरमस्या आलम्बनम् / सेयं दुःखे धर्मज्ञानक्षान्तिरित्युच्यते / अनास्रवज्ञानार्थ निःष्यन्देन विशेषणम् / कर्मज्ञानार्थ क्षान्तिः / पुष्पफलवृक्षवत् / Akb. VI. 25 cd. and 26a.-यस्या धर्मज्ञानं निष्यन्दः सा धर्मज्ञानक्षान्तिः। धर्मज्ञानार्थ क्षान्तिः धर्मज्ञानशान्तिः।... यथा पुष्पार्थ वृक्षः पुष्पवृक्षः फलार्थं वृक्षः फलवृक्षः / Saks. p. 541. ___Cf. लौकिकाग्रधर्मानन्तरं दुःखे धर्मज्ञानक्षान्तिः / दुःखं कतमत् ? दुःखसत्यम् / दुःखे धर्मः कतमः ? दूःखसत्याधिपतेयः शासनधर्मः। धर्मज्ञानं कतमत् ? प्रयोगमार्गे सत्याधिपतेयं धर्मविचारणाज्ञानम् / ज्ञानक्षान्तिः कतमा ? पूर्वाधिपतिबलविचारणामुपादाय प्रत्यात्म दुःखसत्ये प्रत्यक्षानुभाविनी अनास्रवा प्रज्ञा / यया प्रज्ञया दुःखदर्शनप्रहातव्यान् सर्वक्लेशान् प्रजहाति / तस्मादुच्यते दुःखे धर्मज्ञानक्षान्तिरिति / Asm. p. 66. Also cf. षड्भूमिषु लौकिकाग्रधर्मा क्रमेण जायतेऽनास्रवपुद्गल:-इत्युच्यते दुःखधर्मक्षान्तिः। अदृष्टपूर्वस्य प्रथमदर्शने क्षमत्वादुच्यते क्षान्तिः / एषा आदिक्षान्तिरुच्यते आनन्तर्यमार्गः / Asm. pp. 84-5. See Aaa. p. 150. 2 Cf. सैव [अनास्रवा दुःखे धर्मज्ञानशान्तिः] च नियामावकान्तिरित्युच्यते। सम्यत्वनियामावक्रमणात् / सम्यक्त्वं निर्वाणमित्युक्तं सूत्रे। तत्र नियमो नियाम एकान्तीभावः / तस्याभिगमनमवक्रमणम् / तस्यां चोत्पन्नायामार्यपुद्गल उच्यते / अनागताया पृथग्जनत्वं / व्यावर्त्यते / एतदेव तस्याः कारित्रमनागतायामभ्युपगम्यते। नान्यत् प्रदीपजातिवत् / Abb. VI. 26 a.