Abhidharmadipa with Vibhasaprabha Vrutti

SR No.: 004384
Original Sutra Author: N/A
Author: P S Jaini
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute
Publication Year: 1977
Total Pages: 660
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 12 MB

Page 263

अभिधर्मदीपे [139 ___ [139] जातिः स्थितिर्जराणा (ना) शः संस्कृताङ्कचष्टतुयी / ' एतानि खलु चत्वारि संस्कृतलक्षणानि भगवताऽभिधर्मेऽभिहितानि / एतान्येव विनेयप्रयोजनवशात् सूत्रे' स्थित्यन्यथात्वमेकीकृत्य त्रीण्युक्तानि' / गाथायां त्वेभ्योऽङ्गद्वयं सामर्थ्याद्गम्यमानमन्तीय [III. 3, 4. Fol 50 a] प्रदर्श्यते / स्थितिहि धर्मायोगमिच्छन्ती तद्धर्ममुपगुह्यावतिष्ठते। सा च तथा प्रवर्तमाना लोकस्य चित्तोन्नतिविशेषं जनयति / ततो भगवताऽन्यथा 1. Cf. लक्षणानि पुनर्जातिजरास्थितिरनित्यता / Ak. II. 45 cd. 2. Cf. तीनिमानि भिक्खवे सङ्घतस्स सङ्घतलक्खणानि, कतमानि तीनि ? उप्पादो पञ्चायति वयो पज्ञायति ठितस्स अझथत्तं पायति / इमानि .खो भिक्खवे तोनि सङ्खतस्स सङ्घतलक्खणानीति / Ang. I. p. 152. The Commentary on this passage throws some light on the place sthiti and the prajnapti-dharmata of these four lakshanas .."सङ्घतस्साति पच्चयेहि समागन्त्वा कतस्स; सङ्घतलक्खणानी ति सङ्कतं एतन्ति सञ्जाननकारणानि निमित्तानि; उप्पादो ति जाति, वयो ति भेदो, ठितस्स अझथत्तं नाम जरा, "उप्पावादयो सङ्खतलक्खणा नाम लक्खणं न सङ्कतं सङ्खतं न लक्खणं, लक्खणेन पन सङ्खतं परिच्छिन्नं, यथा हत्थि अस्सगोगमहिसागीनं सत्तिसूलादीनि सञआननलक्खणानि न हत्थिआदयो'""लक्खणेहि पन ते असुकस्स हत्थि असुकस्स अस्सो' 'ति वा पञान्ति एवं सम्पदमिदं दब्बं / Ang. A. II. p. 252. ..3. Cf. ननु 'त्रीणीमानि संस्कृतलक्षणानि' इति सूत्र उक्तम् ? चतुर्थमप्यत्र वक्तव्यं स्यात् / किं चात्र नोक्तम् ? आह / स्थितिः। यत्तहिं 'इदं स्थित्यन्यथात्व'मिति ? जराया एष पर्यायः ।""ये हि धर्माः संस्काराणामध्वसंचाराय प्रवृत्तास्त एव सूत्रे लक्षणान्युक्तान्युद्वेजनार्थम् / .."स्थितिस्तु तान् संस्कारानुपगुह्य तिष्ठत्यवियोगमेवेच्छन्ती। अतोऽसौ संस्कृतलक्षणं न व्यवस्थापिता / असंस्कृतस्यापि च स्वलक्षणे स्थितिभावात् / Akb. II. 45 cd. ननु च त्रीणीमानि इति विस्तरः / 'कि चात्र नोक्तम्' इनि चोदकः / 'स्थितिः' इति वैभाषिकाः। यत्तहीदं स्थित्यन्यथात्वमपीति स्थितिशब्दोऽत्र श्रूयते। कथमिदमुच्यते स्थिति!क्तेति चोवकाभिप्रायः। जरेयमुक्ता स्थितेरन्यथात्वं स्थित्यन्यथात्वमिति / ' ... कस्मात्पुनर्लक्षणचतुष्ट्वे सति भगवता त्रीण्येवोक्तानि / अत आह। 'ये हि धर्माः' इति विस्तरः। 'आभिप्रायिको हि सूत्रनिर्देशो न लाक्षणिको यथाऽभिधर्मः ।असंस्कृतस्यापि च स्वलक्षणस्थितिभावात् इति / "स्थितिय संस्कृतावस्थाविशेषलक्षणया स्थित्या सदशीति तस्यासंस्कृतस्य संस्कृतत्वप्रसंगपरिजिहीर्षया न लक्षणमुक्तमित्यभिप्रायो भगवतो धर्मस्वामिना / Saks. pp. 171-2.. There were some Sthaviravadins who did not recognise the sthiti : केचीति अभयगिरिवासिनो "ते पन चित्तस्स ट्टितिक्खणं न इच्छन्ति। Ant. p. 140.